ชีวเคมีของไขมัน ตอนจบ

ชีวเคมีของไขมัน ตอนจบ

เราเดินทางจากที่ไขมันจากอาหารเข้าร่างกาย เราสลายอย่างไร สร้างใหม่อย่างไร ขนส่งอย่างไร ควบคุมการผลิตและคุณภาพอย่างไร เอ๊ะ..นี่เพจการแพทย์หรือการบริหารธุรกิจ เรารู้จักว่าจริง ๆ LDL ก็มีความสำคัญ HDL ไม่ได้พระเอกอย่างที่คาด

ย้อนกลับไปสักเล็กน้อยว่าไขมันจากอาหารจะอยู่ในรูปไคโลไมครอนเป็นหลัก ไคโลไมครอนมีขนาดใหญ่ อุ้ยอ้าย เข้าสู่กระแสเลือดทางท่อน้ำเหลือง เปรียบเสมือนรถสิบแปดล้อ ส่วน VLDL และ LDL เคลื่อนที่ได้ง่ายกว่า เปรียบเสมือนรถปิคอัพ แต่ VLDL และ LDL เกิดจากการสร้างขึ้นใหม่ ไม่ได้เกิดจากอาหารโดยตรง สมัยก่อนเราเชื่อว่าไขมันทุกชนิดก่อโรคเหมือนกัน เมื่อเวลาผ่านไปเราพบว่าตัวก่อโรคหลอดเลือดแข็งจากไขมันที่เรียกว่า atherosclerosis (อะเธอโรสะเคอโรสิส) มันมาจากโคเลสเตอรอลต่างหาก ไขมันอื่น ๆ มีส่วนไม่มาก และโคเลสเตอรอลในเลือดส่วนมากจะอยู่ที่ไหน..คำตอบคือ LDL

หลอดเลือดคนเราเมื่อใช้ไปนาน ๆ จะเริ่มมีความเสื่อมโดยเฉพาะตรงบริเวณจุดแยกของหลอดเลือด จุดที่เลือดไหลมากระแทกและหมุนวนบ่อย ๆ ผนังหลอดเลือดจะเริ่มหนาตัว ไม่ยืดหยุ่น มีรอยแยก (แค่สามข้อนี้ก็แสดงให้เห็นแล้วว่า หลอดเลือดแข็งจากไขมัน มันไม่ได้เกิดจากไขมันอย่างเดียว แต่เกิดการเปลี่ยนแปลงและการอักเสบมากมาย) เมื่อมีรอยปริแตก LDL มันแทรกลงไปได้ เพราะตัวมันไม่ใหญ่ แต่ VLDL และไคโล เรน...เอ้ย ไคโลไมครอน แทรกลงไปไม่ได้ เมื่อ LDL เข้าไปได้คือ โคเลสเตอรอลเข้าไปได้

เมื่อลงไปแล้วจะมีการจับตัวกัน มีเซลล์ต้านการอักเสบมาจัดการ มากินไขมัน กระตุ้นทำให้เกิดการอักเสบสารพัดอย่าง เซลล์เม็ดเลือดขาวกลายเป็นเซลล์ลูกโป่งชื่อว่า foam cell และก้อนไขมันที่แทรกอยู่จนผนังหลอดเลือดนูนขึ้น ช่องว่างในหลอดเลือดแคบลง เราเรียกก้อนใต้ผนังนี้ว่า plaque ถ้าร่างกายเรามีโคเลสตอรอลมาก มี LDL มากและจัดการไม่ได้ โฟมเซลล์และพล้ากจะมากขึ้น ใหญ่ขึ้น กระจายตัวไปทั่ว เป็นสาเหตุของหลอดเลือดแดงแข็งและอุดตันด้วยไขมันนี่เอง

เมื่อไขมัน LDL ลงไปอยู่ที่เกิดเหตุ ตัวมันจะถูกแวดล้อมด้วยเซลล์เม็ดเลือดขาว มีการหลั่งสารเคมีเกิดกระบวนการอักเสบมากมาย LDL จะกลายเป็น oxidized LDL จากปฏิกิริยาออกซิเดชั่นระดับเซลล์ คราวนี้แหละเมื่อมันเปลี่ยนร่าง HDL ก็ช่วยอะไรไม่ได้ การจัดการของร่างกายก็ทำไม่ได้เช่นกัน เหตุการณ์จึงจะเลยเถิดเป็นลูกโซ่ต่อไป

** เป็นที่มาว่าการเกิดหลอดเลือดแข็งและตัน ไม่ได้เกิดจากไขมันเท่านั้นแต่จะต้องเกิดการอักเสบด้วย มีการศึกษาว่าหากมีสารอักเสบที่ชื่อ hs-CRP สูงจะเพิ่มโอกาสการเกิดโรคหัวใจ ใช้ hs-CRP เป็นตัวพิจารณาการให้ยาเพื่อปกป้องหัวใจ เพราะยา Statin มันสามารถลดการอักเสบตรงนี้ได้ด้วย มันจึงสามารถลดอัตราการเสียชีวิตได้มากเมื่อเทียบกับยาลดไขมันชนิดอื่น นอกจากนี้เรายังเคยมีการศึกษาให้ยาลดการอักเสบที่ชื่อ canakinumab เพื่อลดการอักเสบต่อยอดจากการลดไขมันเต็มที่ พบว่าอัตราการเกิดโรคหัวใจลดลงไปอีกด้วย **

ลิ้งก์การศึกษา CANTOS
https://medicine4layman.blogspot.com/2017/08/cantos.html

สรุปว่า ไขมันโคเลสเตอรอล, LDL, ปฏิกิริยาของผนังหลอดเลือด, การอักเสบ ร่วมด้วยช่วยกันในการเกิดอะเธอโรสะเคอโรสิส ไม่ใช่ LDL อย่างเดียว เพียงแต่ LDL เป็นประเด็นหลัก และการลด LDL ลดการเกิดโรค ลดการตายชัดเจน ชัดกว่าการลดไขมันใด ๆ ชัดกว่าการเพิ่ม HDL เราจึงใช้ LDL เป็นตัวตัดสินการเริ่มยาที่สำคัญนั่นเอง และใช้ LDL เป็นตัวติดตามผลด้วยเพราะ ลด LDL โรคจะลดลง ปัจจุบันเราถึงว่า lower is better นะครับ

อีกประการคือ ในผู้ป่วยโรคอ้วนลงพุง โรคเบาหวาน โรคเรื้อรังต่าง ๆ เจ้า LDL ที่สร้างขึ้นมามันจะผิดปกติอีกด้วย เพราะการใช้ insulin ที่บกพร่อง (insulin เกี่ยวข้องกับกระบวนการสร้างไขมันด้วยนะ) เราเรียก LDL ที่บกพร่องนี้ว่า small dense LDL คือเล็กเป็นพิเศษ ซอนซอนลึกถึงร่องสุด ทำลายยาก ไม่ปล่อยโคเลสเตอรอลให้ HDL อีกด้วย ผู้ป่วยโรคเรื้อรังที่มีการทำงานอินซูลินบกพร่องนี้จึงเป็นปัจจัยเสี่ยงสำคัญเพราะ LDL อันใหม่ร้ายกว่าเดิม เป็นเหตุผลอันหนึ่งที่ผู้ป่วยเบาหวานต้องใช้ยา statin ร่วมด้วยนั่นเอง

เมื่อจบสี่ตอนนี้ ท่านคงจะเห็นว่าโรคของไขมันมันมีความซับซ้อน ไม่ได้คิดตรง ๆ ว่ากินไขมันมากและไขมันในเลือดจะสูง ไม่ได้หมายความว่าระดับ HDL สูงแล้วจะดีเสมอไป หากเกิดความผิดปกติบางครั้งการควบคุมอาหารอย่างเดียวจึงไม่ได้ลดการเกิดโรคและอัตราตาย เพราะมันมีอีกหลายปัจจัยหลายความผิดปกติที่ต้องแก้ไข

เวลาผันผ่านจากอดีตสู่ปัจจุบัน พัฒนาการการรักษาที่ยืดชีวิตมากขึ้น ทำให้คนเราถ่ายทอดความผิดปกติทางพันธุกรรมที่ทำให้การควบคุมไขมันบกพร่องไป ส่งต่อมารุ่นสู่รุ่น ทำให้ยุคนี้เราพบความผิดปกติของไขมันมากขึ้น จำเป็นต้องรักษาและป้องกันมากขึ้น ไม่ว่าจะด้วยการกินอาหารที่ถูกต้องหรือการใช้ยาร่วมด้วยก็ตามที

สิ้นสุดการเดินทาง โปรดกรุณาตรวจสอบทรัพย์สินก่อนลุกจากที่นั่ง สายการบินลุงหมอแอร์ขอขอบคุณทุกท่านที่ใช้บริการและหวังว่าโอกาสหน้าเราจะได้มาท่องเที่ยวกันใหม่ ขอขอบคุณและสวัสดีครับ