ปลิงดูดเลือด Hirudo medicinalis ปรมาจารย์แห่งแวมไพร์
นานมาแล้วที่มนุษย์เฝ้าดูสัตว์ตัวเล็กๆอย่างปลิงดูดเลือด ว่าในขณะที่มันดูดเลือดแผลก็นิดเดียว แต่ทำไมเลือดไหลไม่หยุด และปลิงก็ตัวนิดเดียวดูดเลือดเข้าไปเลือดไม่ไปแข็งตัวในตัวปลิงหรืออย่างไร
แสดงว่ามันจะต้องมีอาวุธลับบางอย่างที่ทำให้เลือดไม่แข็งตัว ก็แน่นอนมีคนค้นพบในปี 1884 คือ John B. Haycraft ค้นพบสารที่ทำให้เลือดไม่แข็งตัวนี้ได้จากต่อมข้างๆหลอดอาหารของปลิง แต่เขายังไม่ทราบว่าเป็นอะไรเพราะว่าการสกัดมาทดสอบทำยากมาก ไม่สามารถผลิตตัวอย่างวิจัยได้พอ จนอีก 50 ปีให้หลังจึงมีการค้นพบและระบุสมบัติของสารนี้และชื่อของมันคือ Hirudin
สมบัติของสารนี้คือมันจะไปจับกับแฟกเตอร์การแข็งตัวของเลือดตัวที่ 10 (factor X) เลือดจะแข็งตัวได้นั้นต้องมีการกระตุ้นแฟกเตอร์การแข็งตัวเป็นลำดับๆไป สมัยก่อนเราพบแฟกเตอร์ใดก่อนก็ตั้งชื่อแฟกเตอร์นั้นตามลำดับ แฟกเตอร์ 1..2..ไปเรื่อยๆ จนหลังๆเริ่มมีคนตั้งชื่อตามลักษณะโครงสร้างทางโมเลกุล เจ้าแฟกเตอร์ X ยังไม่มีชื่อนั้น แต่มีอีกชื่อว่า Stuart–Prower factor
สมบัติของสารนี้คือมันจะไปจับกับแฟกเตอร์การแข็งตัวของเลือดตัวที่ 10 (factor X) เลือดจะแข็งตัวได้นั้นต้องมีการกระตุ้นแฟกเตอร์การแข็งตัวเป็นลำดับๆไป สมัยก่อนเราพบแฟกเตอร์ใดก่อนก็ตั้งชื่อแฟกเตอร์นั้นตามลำดับ แฟกเตอร์ 1..2..ไปเรื่อยๆ จนหลังๆเริ่มมีคนตั้งชื่อตามลักษณะโครงสร้างทางโมเลกุล เจ้าแฟกเตอร์ X ยังไม่มีชื่อนั้น แต่มีอีกชื่อว่า Stuart–Prower factor
คราวนี้เมื่อ hirudin ไปจับกับแฟกเตอร์สิบ มันก็ทำให้แฟกเตอร์สิบไม่ทำงาน การแข็งตัวของเลือดก็ไม่เกิดนั่นเอง มีประสิทธิภาพในการจับสูงมากที่สุดด้วย จับแบบถาวรแกะไม่ออก ต้องรอแฟกเตอร์ใหม่ๆสร้างมาชดเชยจึงจะกลับมาปกติ และตัวมันไม่ข้ามไปมีปฏิกิริยาอย่างอื่นโดยเฉพาะกับเกล็ดเลือดจึงไม่เกิดเกล็ดเลือดต่ำ เรียกว่าประสิทธิภาพสูงมาก (10,000-15,000 ATU/mg pure hirudin) ต่างจาก Heparin ที่เป็นสารต้านการแข็งตัวของเลือดในคน
ปัจจุบันสามารถใช้พันธุวิศวกรรมในการสังเคราะห์ hirudin บริสุทธิ์มาใช้ทางการแพทย์ แต่ก็ไม่ได้แพร่หลายนักเพราะเรามียาที่ดีพอๆกันแต่ถูกกว่ามากคือ heparin สำหรับ hirudin นั้นสามารถทำงานได้โดยไม่ต้องอาศัย cofactor คือ antithrombin และไม่ไปยุ่งกับเกล็ดเลือดจึงไม่มีปฏิกิริยาเกล็ดเลือดต่ำที่เรียกว่า heparin-induced thrombocytopenia ในกรณีที่ขาด antithrombin หรือ มีเกล็ดเลือดต่ำอาจใช้ hirudin ได้ (เหอะๆๆ ยาอย่างอื่นก็ได้นะ เจ้าปลิง)
ปัจจุบันสามารถใช้พันธุวิศวกรรมในการสังเคราะห์ hirudin บริสุทธิ์มาใช้ทางการแพทย์ แต่ก็ไม่ได้แพร่หลายนักเพราะเรามียาที่ดีพอๆกันแต่ถูกกว่ามากคือ heparin สำหรับ hirudin นั้นสามารถทำงานได้โดยไม่ต้องอาศัย cofactor คือ antithrombin และไม่ไปยุ่งกับเกล็ดเลือดจึงไม่มีปฏิกิริยาเกล็ดเลือดต่ำที่เรียกว่า heparin-induced thrombocytopenia ในกรณีที่ขาด antithrombin หรือ มีเกล็ดเลือดต่ำอาจใช้ hirudin ได้ (เหอะๆๆ ยาอย่างอื่นก็ได้นะ เจ้าปลิง)
นี่คือเรื่องราวของสารต้านการแข็งตัว hirudin ในปลิง คิดว่าในต่อมน้ำลายแวมไพร์จะมีสารนี้ไหมครับ
ส่วนในคนนั้นเรามีสาร heparin (เฮปา คือ ตับ, อิน คือ ใน ,เฮปาริน คือ มันอยู่ในตับ ตับๆๆๆๆ) ค้นพบครั้งแรกในตับสัตว์จำพวกสุนัข โดยนักเรียนแพทย์ปีสอง Jay Mclean ที่ทำวิจัยเรื่องการแข็งตัวของเลือดกับ William Henry Howell (ผู้พบ Howell Jolly Body) และสร้างออกมาเป็นแบบใช้ได้ในตัวมนุษย์ออกวางขายในปี 1935 ที่สวีเดน เพิ่งครบรอบ 75 ปีไปไม่นาน ปัจจุบันก็ยังใช้อยู่เรียกว่า unfractionated heparin ยับยั้งแฟกเตอร์สิบเหมือนกัน แต่ต้องมีโคแฟกเตอร์ antithrombin ด้วย
ยาที่ตามมาคือ low molecular weight heparin ฉีดง่ายกว่าออกฤทธิ์นานกว่า ไม่ต้องติดตามผล ตามมาอีกคือ pentasaccharides ชื่อ fondaparinux พวกนี้ออกฤทธิ์ที่เดียวกัน และยายุคใหม่คือ anti Xa ยาที่ไปยับยั้งโดยตรงเลย ไม่ต้องรอให้กระตุ้นก่อนแล้วค่อยยับยั้ง
ยาที่ตามมาคือ low molecular weight heparin ฉีดง่ายกว่าออกฤทธิ์นานกว่า ไม่ต้องติดตามผล ตามมาอีกคือ pentasaccharides ชื่อ fondaparinux พวกนี้ออกฤทธิ์ที่เดียวกัน และยายุคใหม่คือ anti Xa ยาที่ไปยับยั้งโดยตรงเลย ไม่ต้องรอให้กระตุ้นก่อนแล้วค่อยยับยั้ง
นั่นคือเรื่องราวของคน หรือแวมไพร์จะพกยาพวกนี้ ฉีดให้เหยื่อก่อนดูดเลือด
เห็นความมหัศจรรย์และยิ่งใหญ่ของธรรมชาติไหมครับ แถมจับมาเล่าแบบอายุรศาสตร์ได้อีกด้วย
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น