พยาธิใบไม้ในปอด (Paragonimus)

พยาธิใบไม้ในปอด ปีใหม่นี้การเลี้ยงฉลองย่อมเกิด ส้มตำปูย่อมมี..แล้วพยาธิจะมีด้วยไหม

พยาธิใบไม้ในปอด (Paragonimus) พยาธิที่มีแหล่งที่อยู่ในคน โดยมีแหล่งที่อยู่ชั่วคราวในหอยน้ำจืดและปูน้ำจืด ปูนา ปูน้ำตก เครย์ฟิช ติดต่อทางการกินปูที่ไม่สุก สุกนี่คือปรุงด้วยความร้อนมากกว่า 63 องศาเซลเซียส

เมื่อเรากินเนื้อปูที่มีพยาธิเข้าไป พยาธิก็จะถูกปลุกให้ตื่น (คิดถึงภาพเอเลี่ยนโผล่ออกมาจากตัวเหยื่อ) รูปแบบของพยาธิที่ออกมาคือ metacercaria เจ้าระยะนี้มันสามารถชอนไชได้ มันจะชอนไชออกจากผนังลำไส้ ออกมาในช่องท้อง (เคยมีรายงานพบที่ผนังหน้าท้อง) สามารถไชไปอยู่ที่ชอบที่ชอบของมันที่ใดก็ได้ แต่ที่ที่นิยมมากสุด ราคาต่อตารางเมตรแพงมาก เจ้าเมตาเซอคาเรียของ paragonimus โดยเฉพาะ Paragonimus westermani ...พื้นที่ทองคำ คือ ที่ปอด
เมื่อถึงปอด มันก็จะเริ่มจับจองที่สร้างบ้าน ออกลูกหลาน การสร้างบ้านและเพิ่มจำนวนของมันทำให้เกิดปัญหาขึ้น คือ มีการอักเสบ เกิด ปอดอักเสบเรื้อรัง พังผืดในปอด หลอดลมโป่งพอง เคยมีรายงานว่าเหมือนมะเร็งปอดเลย แต่พอผ่าออกมาแล้วกลายเป็น paragonimus

ไอเป็นเลือด หรือ มีเสมหะปนเลือดเก่าๆ สีสนิมเหล็กที่เราท่องกันนั่นเอง ปัญหารุนแรงของมันคืออาจไปสู่อวัยวะอื่นได้ โดยเฉพาะในสมอง มีอาการชักเกร็ง เลือดออก อัมพาตได้
ด้วยความที่ครอบครัวมันอยู่ที่ปอด มันจึงมีบุตรที่นี่ ออกลูกเป็นไข่เสียด้วย ไข่พยาธิก็จะออกมาทางเสมหะลงสู่สิ่งแวดล้อม หรือ ลงมาในลำไส้ออกไปกับอุจจาระ ไปสู่หอยน้ำจืดและปูตัวต่อไป เป็นวงรอบชีวิตของมัน

เวลาตรวจเราก็จะตรวจเสมหะ ส่องกล้องหลอดลม ถ้าโชคดีอาจเจอในอุจจาระ เอาเสมหะไปตรวจก็จะพบไข่พยาธิ ส่องกล้องอาจไปเจอตัวเต็มวัยได้...บรึ๋ยยยย มีการตรวจทาง serology ที่แม่นยำด้วย แต่เนื่องจากเจ้า paragonimus มันมีหลายสปีชี่ส์ จึงต้องดูความเฉพาะเจาะจงของน้ำยาตรวจด้วย

แล้วจะป้องกันรักษาอย่างไร อย่างแรกสำคัญมากคือ ปรุงสุก กินร้อน ช้อนกลาง ล้างมือ ไปเที่ยวไหนๆ ต้องระมัดระวังการกินอาหารที่มีปู กุ้งน้ำจืดไม่สุก หรืออาหารที่ปรุงไม่สุกทุกประเภท

ส่วนการรักษาจะทำเมื่อ มีข้อพิสูจน์ว่าเจอ ภายใต้ข้อสงสัยว่ามีโรคเกิดขึ้น เช่นเจอพยาธิในเสมหะในคนที่ไอเป็นเลือดเรื้อรัง มีก้อนในปอดส่องกล้องไปเจอ ไม่ได้แนะนำเอาเสมหะมาตรวจคัดกรองทุกคน เพราะเราอาจติดเชื้อได้จริงแต่ร่างกายเราก็ไม่ยอมให้ใช้ปอดเป็นฐานที่มั่น ในการแพร่เชื้อและโจมตีร่างกาย เชื้อปริมาณไม่มากเราพอกำจัดได้ แต่ถ้าร่างกายอ่อนแอ หรือเชื้อมาก ก็คงต้องใช้ยา
ยาที่ใช้คือ praziquantel ขนาด 25 มิลลิกรัมต่อน้ำหนักตัวหนึ่งกิโลกรัม วันละสามเวลาติดต่อกันสองวัน แล้วค่อยตรวจซ้ำ

ไม่มีบทบาทของการกินยาเพื่อป้องกันนะครับ ห้ามคิดว่างั้นกินปูดิบใส่ส้มตำต่อไปแล้วใช้ยากินฆ่าพยาธิกินกันไว้ ไม่มีข้อมูลสนับสนุนการใช้แบบนี้นะครับ วิธีป้องกันคือ การปรุงสุกครับ

** แต่ถ้าเป็น ปู ไปรยา ใช้ยาอะไรก็ไม่หายนะครับ ต้องตามแอดมินเพจนี้ไปจัดการเท่านั้น !! **

ข้อมูลจาก
CDC
wikipedia
Songkla Med J 2010;28(5):287-293
SOUTHEAST ASIAN J TROP MED PUBLIC HEALTH ;Vol 38 (suppl 1) 2007
Harrison 19th ed
CMDT 2016