เยื่อหุ้มสมองอักเสบ เป็นภาวะฉุกเฉินทางอายุรศาสตร์

เยื่อหุ้มสมองอักเสบ เป็นภาวะฉุกเฉินทางอายุรศาสตร์

เมื่อมีอาการ ไข้สูงเฉียบพลัน ปวดศีรษะรุนแรง ตรวจร่างกายพบอาการแสดงของการระคายเคืองเยื่อหุ้มสมอง คือ stiffness of neck มีการแข็งเกร็งของกล้ามเนื้อต้นคอเวลาจับงอต้นคอ และหากอาการรุนแรงอาจจะมีซึมลง สับสน อาเจียน

เมื่อมีอาการดังกล่าวคิอถึงการติดเชื้อในเยื่อหุ้มสมองทันทีและต้องวางแผนในใจทันที จะเจาะตรวจน้ำไขสันหลังได้เมื่อไรให้เร็วที่สุด และจะใช้ยาอะไรให้เร็วที่สุด หากรักษาช้าอาจเกิดความพิการที่กลับคืนได้ยาก

เมื่อสงสัยให้รีบทำการเจาะตรวจน้ำไขสันหลัง และให้ยาฆ่าเชื้อทันที พยายามให้ภายใน 1 ชั่วโมงหลังวินิจฉัยทางคลินิก ยิ่งให้ช้ายิ่งเกิดความพิการ สิ่งที่จะทำให้ช้าคือ รอทำเอ็กซเรย์คอมพิวเตอร์สมองก่อนเจาะหลัง ตามคำแนะนำมาตรฐานทั่วไป เราตรวจร่างกายระบบประสาทและดูจอประสาทตาแล้วหากไม่สงสัยรอยโรคที่ต้องถ่ายภาพก่อน เราก็ให้เจาะหลังได้เลย หรือหากจะต้องรอ ก็ให้ยาฆ่าเชื้อไปก่อนแล้วรีบทำการตรวจน้ำไขสันหลังให้เร็ว

ข้อบ่งชี้การทำเอ็กซเรย์คอมพิวเตอร์ก่อนเจาะตรวจน้ำไขสันหลังคือ

1. มีอาการทางระบบประสาทที่บ่งชี้รอยโรคเฉพาะตำแหน่งในสมอง (focal neurological deficits)

2. ชักเกร็ง

3. ซึมมาก สับสนมาก (glasglow coma score น้อยกว่า 10)

4. ภูมิคุ้มกันบกพร่อง

เมื่อเจาะตรวจและส่งเพาะเชื้อหรือส่งหาเชื้อแล้วให้ยาฆ่าเชื้อ เอาล่ะการให้ยาฆ่าเชื้อต้องอาศัยสมบัติทางเภสัชวิทยาที่ยาสามารถเข้าสู่เยื่อหุ้มสมองได้ดี ฆ่าเชื้อได้ดี จากข้อมูลระบาดแล้วยังไม่ดื้อยา ด้วยความที่ฉุกเฉิน เราก็จำไปใช้เลยนะ

ยาที่ใช้รับรองว่ามีทุกโรงพยาบาลคือ

ceftriaxone 2 กรัม ให้ทางหลอดเลือดดำทุก 12 ชั่วโมง

cefotaxime 2 กรัมให้ทางหลอดเลือดดำทุก 6 ชั่วโมง

เพิ่มยา amplicillin กรณีสงสัยเชื้อ Listeria ขนาด 2 กรัม ทางหลอดเลือดดำทุก 4 ชั่วงโมง

vancomycin ร่วมกับยา rifampicin ในกรณี แพ้ยาเซฟาโลสปอริน

หลังจากนั้น จะใช้ยาตามความไวของการเพาะเชื้อหรือข้อมูลการระบาดพื้นฐาน เราก็มีเวลาไปเปิดตำราคิดทบทวนได้ เอาที่ด่วนก่อน หรือจะต้องไปแยกเรื่องของเชื้อไวรัส เชื้อวัณโรค หรือเชื้อรา ก็คิดต่อเนื่องจากนี้ได้

อีกข้อที่สำคัญคือ หากสงสัยการติดเชื้อแบคทีเรีย แนะนำให้ยาสเตียรอยด์ dexamethasone 10 มิลลิกรัมทางหลอดเลือดดำวันละสี่ครั้ง เพื่อลดความพิการโดยเฉพาะหูหนวก (ESCMID guidelines 2016) โดยให้ยาพร้อมกับให้ยาฆ่าเชื้อ ประเด็นคือจะสงสัยเชื้อแบคทีเรียนี่แหละ โดยส่วนตัวผมจะรีบเจาะหลังแล้วไปดูกล้องเลย สงสัยก็ให้สเตียรอยด์พร้อมยาปฏิชีวนะ หรือหากไม่สามารถพิสูจน์ได้เร็ว ก็ให้ก่อนแล้วหยุดหากมีข้อมูลเพิ่มว่าเชื้อก่อโรคไม่ใช่แบคทีเรีย

การรักษาแบบฉุกเฉินที่เหมาะสมจะช่วยลดอัตราการเสียชีวิตและอัตราความพิการได้มาก หลังจากให้การรักษาด่วนไปแล้วก็ยังไม่จบ ต้องติดตามอาการ ปรับยา รักษาผลแทรกซ้อน และคิดถึงโรคอื่นที่มีอาการเหมือนกันเพื่อแยกโรคเสมอ

ภาพ ... เพาะเชื้อในเยื่อหุ้มสมอง streptococcus suis ไข้หูดับ พบมากในคนที่กินหมูดิบหรือเจ้าพนักงานเขียงหมู ผู้ป่วยรายนี้ กินหมูดิบครับ