protamine sulfate ยาต้านเฮปาริน
อีกหนึ่งยาที่ต้องกลับมาทบทวนในยุคโควิดสิบเก้าและวัคซีนแอสตร้าซีเนก้า คือ ยาต้านเฮปาริน
เนื่องจากตัวโรคโควิดเองสามารถกระตุ้นการเกิดลิ่มเลือดอุดตันได้มาก และตัววัคซีนก็สามารถเกิดลิ่มเลือดได้ (ย้ำอีกรอบว่าโอกาสเกิดลิ่มเลือดจากวัคซีนน้อยกว่าจากโควิดหลายเท่าตัวนัก) ในระยะแรกอาจแยกจากกันได้ยากและอาจต้องรักษาด้วยยากลุ่มเฮปารินไปก่อน แต่หากลิ่มเลือดนั้นเกิดจากวัคซีนหรือภาวะ VITT เรามักจะใช้ยาต้านการแข็งตัวเลือดที่ไม่ใช่เฮปาริน เพราะเราเชื่อว่ากลไกการเกิดโรค "คล้าย" กับโรค heparin-induced thrombocytopenia
เมื่อมีการใช้ยาเฮปาริน ไม่ว่าจะเป็นเฮปารินแบบเดิม unfractionated heparin (UFH) หรือเฮปารินยอดนิยมคือเฮปารินชนิดมวลเบา low melcular weight heparin (LMWH) ที่ต้องกันเลือดแข็งได้ดีพอกัน แต่โอกาสเลือดออกน้อยกว่าถึงสี่เท่า จากผลของการยับยั้งแฟกเตอร์สองที่น้อยกว่า UFH เฮปารินทั้งสองชนิดนี้มีผลที่ต้องระวังคือ เลือดออก นั่นเองและหากเราให้มากเกิน หรือเลือดออก นอกจากให้เลือด ให้แฟกเตอร์การแข็งตัวเลือด อีกข้อที่ควรมีติดมือไว้คือยาต้านเฮปาริน protamine sulfate
protamine sufate เป็นยากลุ่มที่สองที่มาใช้ต้านฤทธิ์เฮปาริน (จำตัวแรกไม่ได้แล้วเพราะเลิกใช้กันไปนานแล้ว) ยาตัวนี้เริ่มคิดค้นมาจากสเปิร์มของปลาแซลมอน !! ใช่อ่านไม่ผิดครับ คุณ Johann Friedrich Meischer นักวิทยาศาสตร์ชาวสวิสค้นพบตอนที่เขาทำการศึกษาโครงสร้างและส่วนประกอบของกรดนิวคลีอิก ก็ไปพบสารโปรตามีนนี้เข้า แต่ปัจจุบันเราไม่ได้ใช้อสุจิปลามาทำยาแล้วนะครับ
protamine sulfate จะไปจับด้วยประจุที่ต่างกันกับเฮปาริน ทำให้เฮปารินหมดสมรรถภาพไป แต่ที่ทำงานไปแล้วออกฤทธิ์ไปแล้ว ไปแก้ไขไม่ได้นะครับ ตัวโปรตามีนจะจับกับเฮปารินที่สายโมเลกุลยาวและหนักได้ดีกว่าสายสั้นมวลเบา ดังนั้นเราจะคาดเดาการทำงานและคาดหวังการต้านฤทธิ์ UFH ได้มากกว่า LMWH ครับ
การใช้ยาโปรตามีนสำหรับ UFH ส่วนมากเราจะใช้ตอนที่เราหยดเฮปารินเข้าหลอดเลือดอย่างต่อเนื่อง เมื่อเกิดผลอันไม่ต้องการจากเฮปาริน เราก็หยุดยาเฮปารินแล้วเอายาโปรตามีนมาให้ใช้ โปรตามีน 1 มิลลิกรัมต่อขนาดเฮปาริน 100 ยูนิต แนะนำให้ผสมโปรตามีนแล้วหยดเข้าหลอดเลือดใน 5-15 นาที มากกว่าฉีดเข้าหลอดเลือดทีเดียวครับ เพราะอาจเกิดความดันโลหิตต่ำได้ (ถึงแม้หยดเข้าหลอดเลือดก็ต้องระวังนะครับ) แล้วติดตามค่า aPTT ว่าลดลงหรือกลับมาปรกติหรือไม่ และอาจให้ยาซ้ำได้
ส่วนการใช้ยา protamine sulfate สำหรับ LMWH อันนี้ลำบากสักหน่อย เพราะยา LMWH เรานิยมฉีดใต้ผิวหนังทุก 12-24 ชั่วโมง เราไม่สามารถคาดเดาผลของ LMWH ได้ชัดเจน ก็กะประมาณเอาตามการทำงานของไตและยาเข็มสุดท้ายที่ฉีด ถ้าฉีดยาเข็มสุดท้ายไปเกิน 12 ชั่วโมง อันนี้ยาจะไดประโยชน์น้อยลงแล้ว และหากการทำงานของไตบกพร่อง ยา LMWH จะ "อยู่ยาว" ดังนั้นการให้โปรตามีนอาจยังเกิดประโยชน์
ขนาดยาประมาณ 1 มิลลิกรัมโปรตามีนต่อยา LMWH 1 มิลลิกรัม ปกติเราฉีด enoxaaparin ในขนาด 40-60 มิลลิกรัมต่อครั้งอยู่แล้ว เราก็ให้ยาโปรตามีนในขนาด 50 มิลลิกรัม (หนึ่งแอมพูล) ก็ง่ายดี แต่หากคิดว่ายา LMWH มีน้อยลงแล้ว เช่นให้มาหลายชั่วโมงแล้วหรือการดูดซึมใต้ผิวหนังไม่ดี อาจลดขนาดลงเป็น 0.5 มิลลิกรัมโปรตามีนต่อยา LMWH 1 ก็ได้ และติดตามค่าการแข็งตัวของเลือดเป็นระยะ
เฮปาริน เริ่มค้นพบจาก ตับสุนัข..
ยาต้านเฮปาริน เริ่มค้นพบจาก อสุจิแซลมอน..
ความสุขของคุณผู้อ่าน เริ่มค้นพบจาก หัวใจดวงน้อย ๆ ของชายชราหน้าหนุ่ม..
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น