มะเร็งกระเพาะอาหาร ความรู้เรื่องการรักษาเบื้องต้น สำหรับประชาชน

 มะเร็งกระเพาะอาหาร ความรู้เรื่องการรักษาเบื้องต้น สำหรับประชาชน

มะเร็งกระเพาะอาหาร เราพบกับพอสมควรครับ และส่วนมากจะไม่ได้พบในระยะต้นเพราะเราไม่มีการส่องกล้องเป็น ‘ปกติวิสัย’ เหมือนประเทศฝั่งเอเชียตะวันออก เพราะเขามีรายงานการเกิดโรคสูงมาก เขาจึงส่องกล้องเป็นเรื่องปรกติ (ไม่รู้ว่ารายงานสูงจึงส่องกล้อง หรือส่องกล้องมากจึงพบรายงานสูง) ความเสี่ยงสำคัญในประเทศเรายังมากอยู่ ไม่ว่าจะเป็นการดื่มเหล้า การสูบบุหรี่ การติดเชื้อแบคทีเรีย H.pylori ที่ทำให้เกิดแผลในกระเพาะ การรับประทานอาหารที่ผ่านกระบวนการอุตสาหกรรมหลายขั้นตอน

คำแนะนำจาก ESMO 2016 ใน Annals of Oncology สามารถหาอ่านได้ฟรีครับ ผมเลยมาเล่าสรุปแบบสั้นสุดชีวิตให้พวกเราได้เข้าใจการวินิจฉัยและรักษาของทีมคุณหมอ

1.การวินิจฉัย ยังต้องใช้การตัดชิ้นเนื้อไปตรวจนะครับ นอกจากดูชนิดและเซลล์แล้ว ยังต้องไปตรวจทางพันธุกรรมของก้อนเนื้อด้วย การตัดชิ้นเนื้อจะมีสองขั้น ขั้นแรกคือตอนส่องกล้อง อีกขั้นคือหลังจากที่ผ่าตัดก้อนพร้อมกระเพาะอาหารไปแล้ว นำไปตรวจอีกครั้งว่าตัดหมดไหม มีเซลล์มะเร็งไปที่ต่อมน้ำเหลืองหรือไม่ (อย่างน้อยต้องตัดไป 15 ต่อม)

2.นอกจากการตัดชิ้นเนื้อแล้วการตรวจภาวะทั่วไปและตรวจหาการกระจายของมะเร็งก็สำคัญ โดยเฉพาะการเอ็กซเรย์คอมพิวเตอร์ หรือการทำ PET-CT Scan

3.การรักษา แม้ในตำราจะแนวทางจะบอกว่า สำหรับมะเร็งระยะแรก แรกแบบระยะหนึ่งต้น ๆ เลยนะครับ และไม่พบหลักฐานการกระจาย เราแค่ผ่าตัดให้หมดก็หายได้ ไม่ว่าจะผ่าตัดเปิดหน้าท้องหรือผ่าตัดส่องกล้องก็ตาม แต่อย่างที่บอก ประเทศเราเจอระยะต้นน้อยมากเลย การรักษาส่วนใหญ่จึงต้องให้ยาเคมีบำบัดร่วมกับการผ่าตัดครับ ใครสนใจเรื่องการผ่าตัดรักษามะเร็งแบบส่องกล้อง ต้องไปหาอ่านวารสารของเกาหลีและญี่ปุ่น เขาทำไว้เยอะมาก

4.การผ่าตัด ส่วนมากก็ตัดกระเพาะออกครับ จะตัดบางส่วน จะตัดทั้งหมด จะตัดต่อแบบไหน ขึ้นกับคุณหมอผ่าตัดวางแผน ตามขอบเขตของโรคที่ตรวจพบครับ เอาล่ะ เรายกปัญหานี้ให้หมอผ่าตัดแก้ไขไป แต่ว่า ผู้ป่วยจะรอดหรือไม่ ขึ้นกับการดูแลก่อนผ่าตัดและหลังผ่าตัดที่สำคัญ

ผู้ป่วยมะเร็งกระเพาะเกือบทั้งหมดจะมีอาการผอมมาก กินอาหารไม่ได้ ทุพโภชนาการ การฟื้นฟูและให้โภชนบำบัดก่อนผ่าตัดจึงสำคัญ โดยเฉพาะสำหรับการฟื้นตัวหลังผ่าตัด (early recovery after sugery :ERAS) และรวมไปถึงการดูแลโภชนาการหลังผ่าตัดด้วย เพราะมีการตัดส่วนย่อยและดูดซึมอาหารออกไป ทำให้ในระยะกลางและระยะยาวต้องมีการปรับสารอาหารอย่างแน่นอน

5.ผู้ป่วยเกือบทั้งหมดจะได้รับยาเคมีบำบัด ทั้งก่อนผ่าตัดเพื่อลดก้อน จำกัดขอบเขต และหลังผ่าตัดเพื่อกำจัดเซลล์มะเร็งให้หมด บางรายก็ให้เฉพาะหลังผ่าตัด แต่อย่างไรก็ต้องควรให้เพราะมีการศึกษาชัดเจนว่าช่วยเพิ่มระยะเวลาการอยู่รอด ลดการเป็นซ้ำ และทำให้คุณภาพชีวิตดีกว่าการไม่ให้ยา ยาที่ใช้ก็ไม่ใช่ยาหายากแต่อย่างไรนะครับ เป็นยาเคมีบำบัดพื้นฐานในบ้านเราที่เรารู้จักกันดี cisplatin, oxaliplatin, 5-FU แม้แต่ผู้ป่วยที่ผ่าตัดไม่ได้ การให้ยาเคมีบำบัดก็ยังเกิดประโยชน์ครับ การดูแลผลแทรกซ้อนหลังให้ยาร่วมกับการฟื้นฟูโภชนาการสำคัญมาก

6.บางรายจะมีการฉายแสงได้นะครับ แล้วแต่การพิจารณาของคุณหมอ โดยเฉพาะกลุ่มที่มีการกระจายไปต่อมน้ำเหลืองหรือไม่สามารถเลาะต่อมน้ำเหลืองได้เพียงพอ

7.การรักษาแบบมุ่งเป้าก็มีที่ใช้เช่นกันนะครับ ตามแนวทางนี้อาจให้ยา trastuzumab ยาที่เราใช้รักษามะเร็งเต้านมกันอย่างแพร่หลายนี่แหละ เพราะเราพบว่าตัวรับสารของมะเร็งกระเพาะ HER-2 receptor ก็มีผลต่อการรักษาและเมื่อให้ยา trastuzumab แล้วมีผลการรักษาที่ดีขึ้น แต่เราจะใช้ร่วมกับยาเคมีบำบัดนะครับ ในระยะลุกลามอีกด้วย อ้างอิงจากการศึกษาวิจัยที่มีมา

เป้าหมายที่เขียนนี้เพราะอ่านแล้วรู้สึกว่า มันเป็นมะเร็งที่มีทางออกในบ้านเราครับ ตรวจได้ รักษาได้ ผ่าได้ ยาก็มี ราคาไม่แพง อยู่ในชุดสิทธิประโยชน์ที่เรามีใช้ในปัจจุบัน แม้โรคจะรุนแรงและอันตราย แต่มันก็ยังมีทางออกที่ดีครับ

ภาพ : Nadia Comanesi นักยิมนาสติกโรมาเนีย ได้คะแนนยิมนาสติกเต็ม 10 เป็นคนแรกในโอลิมปิกที่มอนทรีออล 1976