NSAIDs มันกัดกระเพาะ

"ไม่อยากกินยานี่ มันกัดกระเพาะ ขอฉีดได้ไหม" แล้วมันจริงอย่างนั้นไหม

เรื่องจริงของสุภาพสตรีท่านหนึ่ง ประสบอุบัติเหตุมีรอยช้ำที่น่องและเข่า ไม่หัก ไม่ฉีกขาด คนไข้อายุไม่มาก ไม่มีโรคประจำตัวใด ๆ คุณหมอให้ยา ibuprofen เพื่อลดอาการปวดและอักเสบ คุณหมอแนะนำเรื่องของผลข้างเคียงระบบทางเดินอาหาร บนฉลากยามีคำอธิบายว่าให้กินยาหลังอาหารทันทีและดื่มน้ำตามมาก ๆ สองประการนี้ทำให้เธอกังวลกลัวยาจะกัดกระเพาะเลยขอเป็นแบบฉีดแทน ยาจะได้ไม่โดนกระเพาะ

เราพูดถึงยาต้านการอักเสบชนิดที่ไม่ใช่สเตียรอยด์ เรียกว่า เอนเสด (NSAIDs) ยาแก้ปวดข้อปวดหลังที่ใช้กันทั่วไปครับ คุ้น ๆ หูหน่อยก็ diclofenac, ibuprofen, naproxen, aspirin เราจะทราบตามที่เตือนกันมาว่ายามันกัดกระเพาะนะ มีแผลได้เลือดออกได้ กระเพาะทะลุ ต้องกินหลังกินข้าวเท่านั้น มีอะไรรองท้องจะได้ไม่กัดกระเพาะ

ความเป็นจริงแล้วหาเป็นเช่นนั้นไม่ ... กลไกการเกิดกระเพาะอักเสบจากยา NSAIDs มีหลายกลไก เอากลไกที่พูดกันบ่อย ๆ กลไกด้านบนที่กล่าวมา ต้องถือว่าเป็นส่วนน้อยครับที่ยาจะเกิดผลเฉพาะที่ให้มีการแลกเปลี่ยน "กรด" หรือไฮโดรเจน แบบผิดปกติที่ผิวเซลล์ จนทำให้เยื่อบุผิวเกิดการบาดเจ็บและเกิดการตายเป็นแผล เกิดได้จริงแต่มีส่วนที่ทำให้กระเพาะอักเสบน้อยมาก ๆ ถ้าอย่างนั้นกลไกหลักคืออะไร

กลไกหลักคือเจ้ายา NSAIDs มันไปลดกลไกการป้องกันเยื่อบุผิวกระเพาะครับ คิดดูนะกระเพาะมันต้องทนกรดที่ตัวเองหลั่งออกมาย่อยอาหารจริงไหม มันต้องมี "ของ" กันบ้าง ของนั่นคือ สารที่ช่วยให้เลือดเดินสะดวก สารที่คอยรักษาการสึกกร่อนเยื่อบุ สารที่คอยบาล๊านซ์กรด สารหลัก ๆ คือ พร้อสต้าแกลนดินส์ เจ้าเอนเสดมันไปลดการสร้างพร้อสต้าแกลนดินส์ เรียกว่าไปทำให้ของเสื่อม จึงเกิดกระเพาะอักเสบ
แล้วมันทำลายตรง ๆ ทางผิวกระเพาะหรือ เปล่าเลย ..!!! มันผ่านเข้ามาทางเลือดที่ไปเลี้ยงกระเพาะต่างหาก เข้าทางด้านหลัง เข้ามาทางผิวนอกของกระเพาะ ไม่ได้บุกรุกล้ำตรงผิวกระเพาะด้านในมากอย่างที่คิดไว้ ไม่ได้กัดกร่อนทำลายมหาศาลซึ่ง ๆ หน้าแบบนั้น

ดังนั้น การกินยาหลังอาหารทันที หรือดื่มน้ำตามมาก ๆ ก็ช่วยได้แค่ระดับหนึ่งเท่านั้นครับ ถ้าใครก็ตามมีความเสี่ยงการเกิดแผลหรือกระเพาะอักเสบจากยาเอนเสด ให้พิจารณาว่าจำเป็นต้องใช้ยาไหม ถ้าจำเป็นอาจเลือกใช้ยาที่เอนเสดชนิดที่ไม่ค่อยส่งผลต่อกระเพาะที่ชื่อว่า COX-2 inhibitor (มันแค่ลดผลข้างเคียงเรื่องกระเพาะลงนะ ไม่ได้หมดไป) หรือใช้ NSAIDs แบบด้านบนร่วมกับยาปกป้องกระเพาะได้แก่ Proton Pump Inhibitors (..prazole ทั้งหลาย), misoprostol, rebamipide
ต่อให้เราเลี่ยงใช้ยาฉีด NSAIDs เช่น diclofenac ยาก็ยังเข้าสู่กระแสเลือดไปออกฤทธิ์ที่เซลล์เยื่อบุกระเพาะทำให้ "ของ" ที่ปกป้องกระเพาะเสื่อมลงได้เช่นกัน

ดังนั้นความคิดที่จะใช้ยาฉีด NSIADs เพื่อจะเลี่ยงการกัดกร่อนกระเพาะโดยตรงของยา อาจจะไม่เป็นดังคาด มิหมายมาดดังหวัง ไม่พอสมเช่นดัง มิอาจยั้งโชคชะตา นะพี่น้อง

กินเอนเสดกัดกระเพาะ กินลุงหมอขาเลาะ..กร่อนถึงหัวใจ ฮิ้ววววว