เอ็กซเรย์ปอดใช้ตรวจคัดกรองหามะเร็งปอดได้ผลไม่ดี

เอ็กซเรย์ปอดใช้ตรวจคัดกรองหามะเร็งปอดได้ผลไม่ดีมากครับ

หลายท่านรู้จักมะเร็งปอดว่าน่ากลัว อัตราการเสียชีวิตสูง มักจะมีอาการเมื่อระยะท้าย ๆ เลยตัดสินใจไปตรวจเอ็กซเรย์ปอดมันทุกปีเสียเลย บางคนตรวจทุกหกเดือน เพราะรู้มาจากเพจแถวนี้ว่าหากเจอในระยะต้นจะรักษาได้ผลมากกว่า

การตรวจหาโรคที่เรายังไม่มีอาการ คาดหวังว่าจะได้พบโรคในระยะที่รักษาได้ และหากพบแล้วสามารถเปลี่ยนอัตราการเสียชีวิตและพิการ โดยที่ต้องมีอันตรายจากการตรวจน้อยและเข้าถึงง่าย เราเรียกว่าการตรวจคัดกรอง ฟังดูดีแต่ทำไมผมบอกว่าไม่แนะนำ

เพราะการใช้เอ็กซเรย์ปอดไม่มีความไวมากพอที่จะตรวจจับมะเร็งระยะต้นได้ และไม่มีความจำเพาะเพียงพอที่จะบอกว่าสิ่งที่ตรวจได้คือมะเร็ง เคยมีการศึกษามาแล้วว่าทำเอ็กซเรย์เทียบกับไม่ทำนั้นโอกาสตรวจพบมากกว่าแต่อัตราการตายเท่ากัน เพราะมักจะพบโรคในระยะที่รักษาได้ไม่ดี (ถ้าใครอยากค้นเพิ่ม ไปค้นคำว่า lead time bias) ปัจจุบันนี้ไม่มีคำแนะนำใดแนะนำใช้เอ็กซเรย์ปอดในการตรวจ "คัดกรอง"
จะมีแต่การตรวจ "ค้นหา" หากอาการหรืออาการแสดงบ่งชี้โรคเท่านั้น หลายท่านบอกว่าเคยมีคนรู้จักเขาไปตรวจเจอมะเร็งด้วยเอ็กซเรย์นี่แหละในระยะต้นด้วย โชคดีมากที่รักษาหาย คำตอบเรื่องนี้คือโอกาสเป็นแบบนี้มันพบยากมากครับ ถ้าเราจะต้องทำแบบนี้กับคนทุกคนในระดับประชากร ตัวเลขที่พบจะใกล้เคียงกับความบังเอิญทางสถิติ แต่จะต้องเสียทรัพยากรในการตรวจมากมาย แถมยังอาจได้ผลที่แปลไม่ได้และไปสู่ต้องตรวจวิธีรุนแรงอื่นๆ โดยไม่จำเป็นอีกด้วย

แล้วมีวิธีอะไรคัดกรอง คำแนะนำปัจจุบันมาจากการศึกษาที่ชื่อ National Lung Cancer Screening Trials เพื่อพยายามคัดกรอง (โปรดย้อนกลับไปอ่านความหมายของการคัดกรองในย่อหน้าแรก ๆ อีกครั้ง) ในผู้ที่เสี่ยงมากขึ้น (ไม่ใช่ประชากรทั่วไปนะ) คือสูบบุหรี่มาไม่น้อยกว่า 30 packyears ไม่ว่าจะยังสูบอยู่หรือเลิกภายใน 15 ปี โดยการใช้เอ็กซเรย์คอมพิวเตอร์ระดับพลังงานต่ำที่สุดที่จะพอตรวจก้อนได้ (อย่าลืมว่าเขาปรกติดี จะไปใส่รังสีมาก ๆ ให้เขาก็ไม่ได้) ผลปรากฏว่าสามารถพบมะเร็งปอดในระยะต้นได้มากกว่าการใช้เอ็กซเรย์ธรรมดาเกือบ 5 เท่าและสามารถลดอัตราการเสียชีวิตได้หากผู้ที่ตรวจเจอเข้ารับการรักษา

เป็นที่มาของแนวทางจากอเมริกา (ยุโรปพยายามศึกษาเช่นกันแต่งานวิจัยยังไม่สมบูรณ์พอ จึงก้มหน้าเสียงอ่อย ๆ ยอมรับไปด้วย) ว่าการคัดกรองมะเร็งปอดจะทำเฉพาะกลุ่มคนและวิธีดังนี้

1. กลุ่มคนที่ปริมาณการสูบบุหรี่ ไม่ต่ำกว่า 30 packyears ไม่ว่าจะกำลังสูบอยู่ หรือเลิกมาไม่เกิน 15 ปี

2. อายุ 55-74 ปี ไม่มีโรคใด ๆ และแข็งแรงดี

3. ต้องเข้าสู่กระบวนการเลิกบุหรี่ (เพราะถ้าไม่เลิก การคัดกรองจะไม่เกิดคุณค่าประโยชน์)

4. ใช้การเอ็กซเรย์คอมพิวเตอร์พลังงานต่ำ ปีละหนึ่งครั้ง (Low-Dosesd CT Scan)

การศึกษาเพื่อคัดกรองมะเร็งปอดยังคงทำต่อไปเพื่อหาวิธีที่เหมาะสมที่สุด ดังนั้นตอนนี้วิธีที่ดียังเป็นการลดความเสี่ยงของโรค...เลิกสูบบุหรี่เถอะครับ เพื่อตัวท่านเองและคนที่ต้องรับควันบุหรี่รอบตัวท่าน