ผู้ได้รับรางวัลเจ้าฟ้ามหิดลปี 2561

รางวัลเจ้าฟ้ามหิดลเป็นรางวัลที่มอบให้ผู้ที่มีผลงานอันเป็นที่ประจักษ์ทางการแพทย์ เป็นผลงานอันทรงคุณค่าแก่มวลมนุษยชาติ เรามารู้จักผู้ได้รับรางวัลและผลงานของทั้งสามท่าน สำหรับรางวัลประจำปี 2561

1. Professer Brian J Druker (สหรัฐอเมริกา) ผู้ค้นพบยา imatinib

โรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดเรื้อรัง เป็นโรคที่พบมาก มีระยะเวลาในการรักษายาวนาน สามารถแปรเปลี่ยนไปเป็นมะเร็งเม็ดเลือดเฉียบพลันได้ด้วย โรคนี้มีเม็ดเลือดเจริญเติบโตแบบยั้งไม่อยู่ ทั้งตัวอ่อน ทั้งตัวแก่ เม็ดเลือดออกมามากจนเลือดหนืด ออกไปฝังตัวตามอวัยวะต่าง ๆ จนอวัยวะใหญ่โต เราไม่มีทางรักษา จนเมื่อปี 1960 เราพบว่าในเซลล์เม็ดเลือดที่ผิดปกตินี้ มีโครโมโซมที่ผิดปกติเกิดขึ้น เรียกว่า Philadephia Chromosome และในปี 1970 เราก็พบว่าเจ้า Philadephia Chromosome นี้เกิดจากการสับเปลี่ยนชิ้นส่วนบางส่วนกันของโครโมโซม คู่ที่ 9 และคู่ที่ 22

ในปี 1990 ดรูเกอร์ได้คิดว่า หากเราสามารถยับยั้งการแลกเปลี่ยนโครโมโซมนี้ได้ ก็จะไม่เกิดโรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวเรื้อรังนี้ขึ้น มันคงจะดีกว่าการรักษาแบบให้เคมีบำบัดไปทำลายเม็ดเลือดทั้งหมด แล้วไม่นาน ดรูเกอร์ก็ค้นพบเอนไซม์ tyrosine kinase ที่ทำให้เกิดการตัดต่อสับเปลี่ยนยีนดังกล่าว และพัฒนาต่อไปเป็นยาที่ชื่อว่า imatinib ที่มุ่งเป้าไปที่การยับยั้งเอนไซม์นี้ไม่ให้เกิด Philadephia Chromosome และเซลล์มะเร็ง เป็นการรักษาแบบมุ่งเป้า Targeted Therapy

ผลการรักษาดีมาก เรียกว่าทำให้หายจากโรคมะเร็งแทบ 100% ไม่ต้องปลูกถ่ายไขกระดูก โดยการกินยา 3-6 ปี และยังมีมะเร็งชนิดอื่นที่ใช้ imatinib ได้อีก เรียกว่าเป็นการเปิดยุค cancer precision medicine เลยทีเดียว ปัจจุบันมีการนำยาแบบ targeted therapies มาใช้อย่างมากมายในมะเร็งเกือบทุกชนิด

2. Professer Mary-Claire King (สหรัฐอเมริกา) ผู้ค้นพบยีนถ่ายทอดมะเร็งเต้านม

มะเร็งเต้านมเป็นมะเร็งอันดับต้น ๆ ของมนุษย์และเป็นอันดับต้น ๆ ของสุภาพสตรีตลอดมา แม้ว่าเทคโนโลยีการตรวจ การรักษาจะดีมาก แต่เราก็ยังต้องเผชิญกับจำนวนผู้ป่วยมะเร็งที่ไม่ใช่ระยะต้นมากมาย หรือกรรมวิธีการป้องกันก่อนเกิดโรคเรายังไม่ดี เรายังพลาดอะไรในการป้องกันและคัดกรองอีก

ปี 1990 นักพันธุศาสตร์ แมรี คลาร์ก คิง ได้พยายามหาความผิดปกติในทางพันธุกรรมของมะเร็งเต้านม ว่ามีคำสั่งอันผิดปกตินี้ซ่อนแฝงเร้นในยีนใดของมนุษย์ เพื่อที่จะได้ระบุความเสี่ยงและโอกาสเกิดโรคมะเร็งเต้านม ในยุคปี 1990-2000 นี้ความก้าวหน้าเรื่องยีนและพันธุกรรมช่างล้ำหน้า จนกระทั่งมีการคิดโปรเจ็กต์ใหญ่ คือ Human Genome Project ที่จะระบุแผนผังพันธุกรรมมนุษย์ทั้งที่ปกติและกลายพันธุ์จนก่อโรค
แมรี คลาร์ก คิง ได้ค้นพบรหัสพันธุกรรมอันหนึ่งบนโครโมโซมหมายเลข 17 ของมนุษย์ เรียกชื่อว่า BRCA-1 gene ที่เกี่ยวข้องอย่างมากกับการเกิดมะเร็งเต้านมและมะเร็งรังไข่ ต่อมาก็พัฒนาจนทราบกลไกการกลายพันธุ์ และค้นพบ BRCA-2 ในเวลาต่อมา

ผู้ที่มีการกลายพันธุ์ของยีนทั้งสองตำแหน่งนี้ มีโอกาสสูงมากที่จะเป็นมะเร็งเต้านม ทำให้คาดเดาและมีการจัดการได้ดี หากคุณจำนักแสดงสาวสวย แองเจลินา โจลี่ ได้เธอมีประวัติครอบครัวมะเร็งเต้านม และเธอมีการกลายพันธุ์ของยีนทั้งคู่ เธอจึงเลือดตัดเต้านมทั้งคู่ทิ้งไปเพื่อลดโอกาสการเกิดมะเร็งเต้านม
ปัจจุบันได้มีการค้นพบความสัมพันธ์ของมะเร็งและการกลายพันธุ์ของยีนในตำแหน่งต่าง ๆ จากวิธีการและเทคนิคของศาสตราจารย์คิง ส่งผลให้จัดการจะรักษามะเร็งได้ตรงเป้ามากขึ้น

3. Professor John Clemens (สหรัฐอเมริกา) และ Professor Jan Holmgren (สวีเดน)

อหิวาตกโรค คือหนึ่งในโรคติดต่อที่รุนแรงรวดเร็วและร้ายกาจที่สุดของประวัติศาสตร์มนุษย์ ในประเทศไทยยุคก่อนนั้น การระบาดทำให้ประชากรในเมืองหายไปเกือบครึ่ง เรียกว่า โรคห่า อาการถ่ายเหลวรุนแรงเฉียบพลันจากขาดน้ำถึงช็อคตาย และแพร่เชื้อไปกับอุจจาระที่ปนเปื้อนลงแหล่งน้ำ ทำให้โรคนี้แพร่ได้เร็วมาก
การจัดการสุขอนามัย การล้างมือ การทำส้วมที่ดี การจัดการน้ำดื่ม ทำให้การระบาดของอหิวาห์ลดลงมาก แต่ยังไม่หมด ในกลุ่มประชากรเสี่ยงเช่นสุขอนามัยชุมชนไม่ดี ยากจน ผู้อพยพลี้ภัย และนักท่องเที่ยวที่เข้าไปในแดนระบาดอหิวาห์ก็ยังป่วยอีกมาก

แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านวัคซีนและระบาดวิทยาสองคน ได้ร่วมกันพัฒนาวัคซีนอหิวาตกโรคแบบกิน หวังผลเพื่อหยุดการแพร่กระจายของโรคและตัดวงจรโรคหากเกิดการติดต่อ ทั้งวัคซีนตัวเป็นและวัคซีนตัวตาย โดยเป็นยากินไปส่งผลที่ลำไส้ ทำให้ไม่เกิดพาหะและไม่แพร่เชื้อเพิ่ม ราคาไม่แพง สามารถหยุดยั้งการแพร่กระจายในวงกว้างสำหรับผู้ที่จำเป็นต้องเข้าไปในแดนระบาดอหิวาตกโรค ใช้ง่ายและราคาไม่แพง

ประสิทธิภาพการป้องกันการติดเชื้อค่อนข้างดีมากในเกือบทุกสายพันธุ์ ใช้ร่วมกับสุขอนามัยการจัดการน้ำและส้วมที่ดี จะสามารถควบคุมการระบาดได้ดีมาก

ขอแสดงความนับถือกับบุคคลที่อุทิศตนเพื่อประโยชน์ของมนุษยชาติ เป็นแรงบันดาลใจดี ๆ ให้พวกเราทำสิ่งดี ๆ เพื่อสังคมครับ