สถิติต้องคิด 1 หนังขายยา

เมื่อห้าสิบปีก่อน

เวลาสองทุ่ม ที่ลานกว้างกลางหมู่บ้าน ชาวบ้านพาลูกเล็กเด็กแดงมาดูหนังกลางแปลงเรื่องดัง ปูสาดปูเสื่อหัวเราะกันอย่างสนุกสนานกับนักพากษ์เสียงหล่อที่มีลูกเล่นลูกฮามากมาย ถึงฉากที่นางเอกกับพระเอกวิ่งหลบฝน และบังเอิญเสียเหลือเกินที่ปลายทุ่งนามีกระท่อมร้างปลายนา แถมกระท่อมในทุ่งร้างมีเตียงนอน ปูผ้าสะอาดอีกด้วย บรรยากาศหนาวเหน็บ ทั้งสองตัวสั่นระริกเพราะเปียกฝน เคลื่อนตัวเข้ามาใกล้กัน ชิดกันมากขึ้น ๆ และแล้ว
...
...พรึ่บ จอดำ...พร้อมเสียงประกาศว่า...

แหม พ่อแม่พี่น้องที่เคารพ ก่อนจะดูหนังกันต่อ ก็ต้องขอคั่นเวลาด้วยสินค้าดี ๆ ยาตัวใหม่ "โกซิก"(อ่านเสียงเอคโค่ด้วยนะ ซิกอิกๆๆๆ) ยาโกซิกนี่นะครับมีผลงานวิจัยอย่างดีมารองรับด้วยใช้รักษาโรคทรัพย์จางได้เด็ดขาดมาก การทดลองทำในประเทศสารขันธ์ คนป่วยทรัพย์จาง 1,000 รายถ้าให้ยาหลอก ก็คือไม่ได้ทำอะไร ติดตาม 3 ปี พบว่าตายถึง 15 คน (เสียงหน้าม้าดัง หูยยย) แต่อีกกลุ่ม 1000 รายเหมือนกันได้รับยาโกซิก เมื่อติดตามไป 3 ปี พบว่าตายแค่ 5 คนเท่านั้น เรียกว่า ลดอัตราการเสียชีวิตลงได้ 66.7% เลยทีเดียว สุดยอดเลยพี่น้อง ลดการตายจากโรคทรัพย์จางได้มากกว่าครึ่งทีเดียว (เสียงหน้าม้ายังขึ้นอีก โอ้วว ว้าววว)
อย่ารีรอ พี่น้อง โอกาสทองมาแล้ว วันนี้เรานำมาจำหน่ายให้ท่านขวดละ 999 บาทเท่านั้น อีกสามเดือนไปขายที่พระนคร ราคาขายจะสูงเป็น 1999 บาท
เดี๋ยวก่อน ..เดินเข้ามาตอนนี้ ห้าสิบท่านแรก เราแถมบัตรเข้าร่วมแชร์ลูกโซ่ทันทีสองใบ และถ้าซื้อเป็นแพ็กห้าขวด เราดัมพ์ราคาให้หมู่บ้านท่านเป็นหมู่บ้านแรก เหลือแค่ 4,900 บาทถ้วนได้สิทธิส่วนลดทำประกันแบบสะสมทรัพย์กับเราได้อีกด้วย
...
...ชาวบ้านต่างแห่กันไปซื้อ ครับ หมดเกลี้ยง ...มีการแถมวารสารต้นฉบับมาให้อ่านอีกนะ กลัวคนซื้อไม่เชื่อ แล้วหนังก็ฉายต่อ
...โอ้ววว อ๊าาา พระเอกกุมหน้าอกฝั่งซ้าย หัวใจวายคาที่ โดยที่ยังไม่ได้แตะต้องนางเอกแม้แต่ปลายก้อย นางเอกล้วงเงินในกระเป๋าเสื้อพระเอก และถอดสร้อยคอทองคำพร้อมพระเครื่องไปแบบหวาน ๆ พรุ่งนี้จะหนีไปกับไอ้โจรผัวเก่า ไปอยู่เมืองนอกเสียเลย

นี่คือเรื่องราวในอดีต และปัจจุบันก็ยังเป็นแบบนี้ หลาย ๆ สื่อที่ออกมาว่ามีงานวิจัย ใช้งานวิจัย ดูดีนะ ตีพิมพ์วารสารชั้นนำด้วย อย่างเช่นในตัวอย่างยา "โกซิก" นี่แหละ ถามว่าลดอัตราการเสียชีวิตจริงไหม เอ่อ...ก็จริงนะ จาก 15% ลดเหลือ 5%
ลดลง 66.7% จากอะไร ดูตัวเลขมันอเมซซิ่งมาก คำตอบคือ ลดจากกลุ่มควบคุมนะ เรียกว่า relative risk reduction เอา 15-5 ตั้ง หารด้วย 15 แล้วทำเป็นเปอร์เซ็นต์ ได้ 66.7% ตัวเลขหรู ดูว้าว โชว์ได้

คราวนี้มาดูอีกมุม ถามว่าจริง ๆ แล้วลดลงไปกี่คน คำตอบคือ 15-5 หรือ 10 จากพันคน หรือ 1% เท่านั้น เรียกว่า absolute risk reduction (ARR) คือที่ลดลงจริง ๆ ไม่ได้ไปเทียบกับตัวควบคุม เทียบกับประชากรกลุ่มที่เป็นโรคจริง ๆ
ถ้าเราอยากมองให้ชัด เราจะใช้ค่า 1/ARR เรียกว่า number needed to treat หมายถึงต้องรักษาคนโรคทรัพย์จางด้วยยา โกซิก กี่คน จึงลดการตายได้ 1 คน เห็นว่าเราไม่ได้พูดจึงอัตราหรือสัดส่วนเลยนะ คำตอบคือ 1/1% หรือ 100 คนถึงได้ประโยชน์จากยา โกซิก หนึ่งคน
มันก็ไม่ได้มากมายอะไรเลย ไม่ว้าวแต่อย่างใด ไม่ได้น่าตื่นเต้นเหมือน relative risk reduction ตั้ง 66.7% เชียว !!

มันก็ชุดข้อมูลเดียวกัน แต่นำเสนอคนละกรรมวิธี ในทางการแพทย์เราให้ความสำคัญกับค่าจริงหรือ absolute มากกว่า เพราะบอกของจริงอ้างอิงตามความชุกของโรคเลย ค่าสัดส่วนจะบอกความแตกต่างจากอีกวิธี อาจไม่ใช่คุณค่าที่แท้จริงที่จะเกิดกับคนไข้เลย
...
....กลับมายุคปัจจุบัน เกิดเหตุการณ์แบบเดียวกัน กับละครเวทีเรื่องดัง พอเจ้าของเรื่องบอกว่า

".. ลดอัตราการเสียชีวิตลงได้ 66.7% เลยทีเดียว สุดยอดเลยพี่น้อง ลดการตายจากโรคทรัพย์จางได้มากกว่าครึ่งทีเดียว ..."

คราวนี้แฟนเพจอายุรศาสตร์ ง่ายนิดเดียว ก็โห่ขึ้นมาดัง ๆ โห่ววว หู่วววว ไม่เอาแต่ RRR นำเสนอ ARR ด้วยสิ อยากรู้ข้อเท็จจริง พูดให้หมดทุกด้าน วิเคราะห์ให้รอบสิ

อีตาเจ้าของได้แต่ยิ้มเจื่อน ๆ แล้วนำเสนอ ARR อย่างเสียไม่ได้ ปรากฎว่าคนเดินไปซื้อลดลงมากกว่าเมื่อ 50 ปีก่อน อย่างมากมาย เพราะเขาได้รู้จักการใช้ข้อมูลอย่างถูกต้องรอบด้านนั่นเอง ไม่เชื่อตามไปแบบตามน้ำ แต่คิดและวิเคราะห์อย่างชาญฉลาด และถ้าไม่รู้ก็ค้นเพิ่ม ด้วยอ้างอิงที่เชื่อได้ ตามที่ลุงหมอเคยบอกพวกเขาไว้

แล้วลุงหมอไปไหน...

ตัดกลับมาที่นางเอก เมื่อจัดการทรัพย์สินของพระเอกเรียบร้อย ก็กดเรียก grab ไปส่งที่สุวรรณภูมิ ที่นั่น เธอได้พบกับไอ้โจรผัวเก่า รอท่าอยู่แล้ว ไอ้โจรหล่อมาก อกแน่น กล้ามท้องซิกซ์แพ็ค ขนหน้าอกรำไร เมื่อถอดหมวกปีกกว้างและถอดเสื้อนอกออก ก็ปรากฏเป็นชายหนุ่มหน้าตาทรงเสน่ห์ รอยยิ้มกวนส้นตึก สวมเสื้อยืดสีขาว ลายสกรีนสีน้ำเงินเข้มที่หน้าอกเป็นข้อความว่า "อายุรศาสตร์ ง่ายนิดเดียว"