ภาพเอ็กซเรย์ปอดของผู้ป่วยที่ได้รับการวินิจฉัยวัณโรคปอด

 ภาพเอ็กซเรย์ปอดของผู้ป่วยที่ได้รับการวินิจฉัยวัณโรคปอด

ผู้ป่วยรายนี้มีอาการไอมีเสมหะเรื้อรังมา 8 สัปดาห์ ไข้ต่ำ ๆ เป็นบางวัน น้ำหนักตัวลดลง 5% ในหนึ่งเดือน ตรวจเสมหะด้วยวิธีการย้อมสีทนกรด พบผลการย้อมสีทนกรดเป็นบวก ผลการตรวจทางชีวโมเลกุลพบเป็น Mycobacterium tuberculosis หรือวัณโรค และตรวจเอ็กซเรย์ปอดได้ผลดังภาพ

เรามาสนใจภาพเอ็กซเรย์ปอดที่เกี่ยวข้องกับวัณโรค ถ้าจำได้เมื่อประมาณสองสัปดาห์ก่อน ผมได้ลงภาพเอ็กซเรย์ปอดผู้ป่วยที่เคยป่วยเป็นวัณโรคแล้วเกิดแผลเป็นในปอด ที่ไม่ว่าเอ็กซเรย์อีกกี่ครั้งจะออกมาคล้ายกับของเดิม

แต่หากเป็นวัณโรคที่กำลังเป็นอยู่จะมีภาพเอ็กซเรย์ปอดได้หลากหลายมาก เรียกว่าแทบไม่มีความจำเพาะเจาะจงจากภาพรังสีปอดกับวัณโรค (ในภาพรวมนะครับ) หากเราใช้องค์ประกอบของภาพเอ็กซเรย์ปอดแบบต่าง ๆ มาคำนวณเป็นโอกาสการเกิดวัณโรค ที่มีหลายรูปแบบการคิด ก็ปรากฏว่า มีความไวในการวินิจฉัยสูงมากถึงประมาณ 96% แต่ความจำเพาะกลับไม่ถึง 50% แปลว่าถ้าพบความผิดปรกติ คงต้องนำมาซักประวัติและตรวจเพิ่มเติมว่าเป็นวัณโรคหรือเชื้ออื่น หรือเป็นรอยโรคเก่า สามารถหาอ่านสรุปได้จากวารสารอ้างอิงหมายเลข 1 ฟรีและเขียนดี

ภาพเอ็กซเรย์ปอดที่สัมพันธ์กับวัณโรคที่ค่อนข้างชัดเจนกว่ารูปแบบอื่นคือ รอยฝ้าที่ปอดกลีบบน อันนี้สัมพันธ์กับวัณโรคมากกว่าภาพเอ็กซเรย์ปกติถึง 3.57 เท่า และการพบโพรงในปอดก็สัมพันธ์กับวัณโรคมากกว่าภาพปรกติถึง 1.97 เท่า แต่อย่างที่กล่าว มันอาจเป็นโรคอื่นได้เพราะความจำเพาะมันน้อยครับ

ส่วนการรวบรวมเพื่อแยกลักษณะของรอยโรคเก่ากับโรคที่กำลังเป็นอยู่ ในวารสารอ้างอิงหมายเลข 2 สรุปไว้ดีมาก จริง ๆ วารสารอ้างอิงหมายเลข 2 เนื้อหาดีและสมบูรณ์มากเกี่ยวกับภาพเอ็กซเรย์ปอดกับวัณโรคและฟรีด้วย แนะนำให้อ่าน ผมขอสรุปมาส่วนหนึ่งครับ

วัณโรคที่กำลังเป็นอยู่ มักจะพบ เป็นโพรง , เป็นฝ้าทึบ, มีน้ำในเยื่อหุ้มปอด, กระจายออกเป็นจุดเล็ก ๆ ทั้งปอด (miliary) แบบนี้แสดงว่าแพร่ทางเลือดและน้ำเหลือง, หรือพบลักษณะทางเอ็กซเรย์คอมพิวเตอร์เพื่อดูเนื้อเยื่อเกี่ยวพันของปอดเป็นลักษณะ centrilobular and tree-in-bud

วัณโรคที่เป็นแผลเป็นไปแล้ว มักจะพบ ปอดแฟบและยุบตัว, พังผืดที่ดึงรั้งหลอดลมให้โป่ง (Traction bronchiectasis), พบเงาที่เป็นเส้นพังผืด, พบก้อนหินปูนได้

ลักษณะต่าง ๆ นี้แค่บ่งชี้ความน่าจะเป็น แต่ไม่ใช่การยืนยันครับ ดังนั้นภาพเอ็กซเรย์ปอดเป็นเพียงตัวช่วยการวินิจฉัยเท่านั้น ใครอยากเห็นรูปแบบต่าง ๆ ของเอ็กซเรย์ปอดในวัณโรค ลองหาได้จากเอกสารอ้างอิงหมายเลข 3 ที่รวบรวมมามากมายและฟรีครับ

1.Lancelot M.P. Scoring System using chest X-ray Features for the Diagnosis of Pulmonary Tuberculosis in adults. ERJ 2013; 42: 480-94

2. Aron C Nachiappon. Pulmonary Tuberculosis: Roles of Radiology in Diagnosis and Management. Radiographics 2017; 37: 1, 52-72

3. Ashu S B. Chest Tuberculosis: Radiological Reviews and imaging Recommendations. Indian L Radiol imaging 2015 Jul-Sep; 25(3): 213-225