lincomycin

มีใครเคยเห็นการใช้ยา lincomycin ในการรักษาโรคติดเชื้อระบบทางเดินหายใจส่วนบนไหม หรือบางคนอาจเคยเห็นสูตรผสมฉีด lincomycin และ dexamethasone เรามาดูกันนะครับ

lincomycin เป็นยาปฏิชีวนะกลุ่ม Lincosamides กลุ่มเดียวกับ clindamycin นั่นเอง เราถือเป็นยาปฏิชีวนะของแท้เลยนะครับ เพราะยาปฏิชีวนะของแท้ต้องสกัดมาจากสิ่งมีชีวิตเพื่อมายับยั้งสิ่งมีชีวิตตามคำนิยาม เจ้า lincomycin สกัดมาจากเชื้อรา Streptomycetes lincolnesis เรียกแบบนี้เพราะดินต้นแบบที่มีเชื้อราต้นแบบนำมาจากเมือง Lincoln รัฐเนบราสก้า สหรัฐอเมริกา
ยามีฤทธิ์ยับยั้งการสังเคราะห์โปรตีนในเซล ทำให้เซลนะจังงัง ไม่มีกิจกรรมใดๆ เอาตัวรอดไม่ได้ เรียกว่าสมบัติ bacteriostatic รอให้ระบบภูมิคุ้มกันร่างกายเราเข้าทำลาย (ส่วนยาปฏิชีวนะที่เด็ดกว่าจะออกทธิ์ bactericidal คือสังหารได้ด้วยตัวเอง)
ออกฤทธิ์ยับยั้งแบคทีเรียที่ผิวหนัง ในช่องปาก (เชื้อ streptococcus, staphylococcus) เชื้อแบคทีเรียกึ่งรา mycoplasma และ actinomycosis รวมทั้งปรสิตมาเลเรียอีกด้วย

สามารถเข้าสู่เนื้อเยื่อได้ดี มีค่าครึ่งชีวิตนานสามารถให้ยาทางกล้ามเนื้อได้วันละครั้ง ดูแล้วดีนะ เป็นเหตุที่นำมาใช้ในลักษณะฉีดรักษาไข้เจ็บคอวันละครั้งสามวัน

แต่จริงๆแล้วข้อบ่งชี้ในการใช้คือ การติดเชื้อรุนแรง (ย้ำติดเชื้อรุนแรงคือ มีอวัยวะที่ติดเชื้อหรืออวัยวะอื่นทำงานบกพร่อง) ใช้ในผู้ป่วยที่ไม่สามารถใช้ยากลุ่มเพนิซิลินได้ (ยากลุ่มเพนิซิลิน ไวมากต่อเชื้อกลุ่มนี้ แถมเป็นยาฆ่าเชื้อจริงๆ ไม่ใช่แค่แช่แข็งเป็นมัมมี่) หรือดื้อยากลุ่มอื่นๆ
ดังนั้นการรักษาไข้คออักเสบจากเชื้อแบคทีเรีย อาจไม่ตรงไปตรงมานักเพราะไม่ได้เป็นการติดเชื้อรุนแรง ความไวของเชื้อต่อยาเพนิซิลินแบบกินก็ยังดีอยู่มาก
อีกอย่างการฉีดยาแค่สามสี่วัน อาจยังไม่เพียงพอให้ระดับยาขึ้นสูงถึงระดับรักษาได้ อาจทำให้เชื้อดื้อยาเสียอีก ตัวเลือกยากินก็มีครับ

ข้อเสียสำคัญของยานี้คือทำให้เกิดอาการถ่ายเหลวที่เกิดจากเชื้อ clostridium ในลำไส้ มากกว่าปรกติ

และที่สำคัญมากที่สุดคือ ร้อยละเก้าสิบของการติดเชื้อในลำคอเป็นการติดเชื้อไวรัส ถ้าไม่มีหลักฐานการติดเชื้อแบคทีเรียก็ไม่ควรให้ยาฆ่าเชื้อครับ ไม่ว่าจะกินหรือฉีดก็ตาม ติดเชื้อกลุ่มนี้ก็อาการดีขึ้นในสามสี่วันอยู่แล้ว จะไปพอดิบพอดีกับเวลาที่ฉีดยา ...เอาละสิ เป๊ะเลย ฉีดยาแล้วไข้ลง เป็นสิ่งที่อาจเข้าใจผิดมานาน

นอกจากข้อมูลในเชิงเหตุผลการใช้ยาแล้ว เรามาดูหลักฐานเชิงประจักษ์ที่เป็นส่วนสำคัญในการจะสนับสนุนการรักษาใดๆ ผมพยายามค้นหลักฐานเชิงประจักษ์การรักษาไข้คออักเสบติดเชื้อด้วยลินโคมัยซิน ไม่พบหลักฐานที่ดีเลย จึงไม่แปลกใจที่ไม่มีการแนะนำการใช้ยานี้ในการรักษาไข้คออักเสบติดเชื้อแบคทีเรียมานานแล้ว

ส่วนการใช้สเตียรอยด์ร่วมกับยาฆ่าเชื้อ มีหลักฐานว่าช่วยลดอาการ แต่ไม่ได้เกี่ยวข้องกับอัตราการหายหรือพิการ ที่ต้องระวังคือผลข้างเคียงของสเตียรอยด์ จึงไม่ควรให้หากไม่มีข้อบ่งชี้อื่น ข้อมูลส่วนใหญ่เป็นการศึกษาในระบบทางเดินหายใจส่วนล่างเสียมาก การมาประยุกต์ใช้กับทางเดินหายใจส่วนบนจึงทำได้ไม่ดีนักและต้องระมัดระวังในการนำการศึกษาที่ไม่ตรงกลุ่มการทดลองมาใช้

สรุป ...ไม่ควรให้สเตียรอยด์ถ้าไม่จำเป็นนะครับ