ลมพิษคือลักษณะรอยโรคที่ผิวหนังที่เป็นผื่นแดง ขอบเขตชัดเจน เรียกว่า wheal คัน ลุกลามได้งายและมักจะดีขึ้นเองใน 24 ชั่วโมง แต่ถ้าอาการบวมนี้ไปเกิดที่ผิวหนังชั้นลึก ขอบก็จะไม่ชัด มีแค่บวมๆแดงจางๆ ไม่คัน จะเรียกอาการบวมนี้ว่า angioedema ครับ
ลมพิษเป็นปฏิกิริยาโรคภูมิแพ้เป็นหลักเลยครับ เกดจากการแพ้สารกระตุ้นต่างๆแล้วเกิดปฏิกิริยาภูมิคุ้มกันมากเกิน ผ่านสาร IgE และ histamines เช่น แพ้สัมผัส เย็น ร้อน แสง โลหะ สารอาหารเช่น อาหารทะเล จึงต้องให้ยาต้าน histamines ในการรักษาไงครับ และอีกส่วนหนึ่งไม่ผ่านภูมิคุ้มกันร่างกายครับ ไปเกิดการสร้างสารฮิสตามีนเองเลย ส่วนมากเกิดจากยาครับ เช่น ยาแก้ปวดจากมอร์ฟีน ยาต้านการอักเสบ ยาลดความดันกลุ่ม ACEI ..กลุ่ม อีปริ้ว..และสารทึบรังสีที่ใช้ในการถ่ายภาพเอ็กซเรย์ครับ
การกระตุ้นที่พบไม่บ่อย เช่น ออกกำลังกายแล้วเป็น มีแรงสั่นสะเทือน ติดเชื้อไวรัสซี เจอน้อยมากนะครับอย่างไรสาเหตุจากการแพ้สารต่างๆยังนำมาเป็นที่หนึ่งครับ ดังนั้นประวัติการสัมผัสสารต่างๆจึงจำเป็นมากครับ บางทีเราเองก็ไม่คิดว่าสารนั้นแปลกปลอม เช่น ผงซักฟอกยี่ห้อใหม่ สบู่ล็อตใหม่ อาหารที่เคยกินได้ใครจะรู้ว่าวันนี้เขาอาจเปลี่ยนสูตร หรือ ส่วนผสมอาหารที่อาจไม่เหมือนเดิม ก็จะทำให้เราไม่พบสิ่งที่แพ้ ก็ขอบอกว่าเป็นได้ทุกอย่าง ค่อยๆคิดทบทวนการสัมผัสสารต่างๆก่อนเกิดอาการ หลีกเลี่ยงแล้วดี ถ้าไปสัมผัสอีกจะเกิดอาการซ้ำ แต่อันนี้ไม่แนะนำนะครับ เพราะอาการอาจรุนแรงกว่าลมพิษได้ จะทำต้องอยู่ภายใต้การดูแลของหมอครับ
การวินิจฉัยไม่ยากครับ จะยากตรงที่แพ้อะไรนี่สิครับ ต้องขยันทบทวน ขยันสังเกตครับ การตรวจหาสารแพ้มักจะใช้ในกรณีที่แพ้รุนแรงหรือสงสัยสารที่เลี่ยงไม่ได้ครับ
การรักษาอย่างแรกต้องหลีกเลี่ยงสิ่งกระตุ้นให้ได้ก่อน..นี่คือประเด็น..เพราะยากมากที่สุดครับ ปัญหาคือไม่รู้ว่ามันคืออะไร สิ่งกระตุ้นที่ชัดเจนและบ่อยคือ ยา สารเคมี และอาหารครับ ที่เหลือจะพบน้อยแล้ว ต่อมาคือเรื่องของการใช้ยา ความจริงก็ไม่อยากให้ซื้อยาเองหรอกนะครับ แต่ในชีวิตจริงบางครั้งแพ้ขึ้นมา อาการไม่มาก ไปหาหมอลำบาก หรือว่าเป็นกลางคืนที่บ้าน อาจใช้ยาสามัญประจำบ้านช่วยได้ไม่ยากครับ
ยาที่เป็นตัวเลือกอันดับแรกคือ ยาต้านฮิสตามีน เพราะการแพ้ลมพิษผ่านกลไกฮิสตามีนเกือบทั้งหมดนั่นเองครับ ยาที่ใช้มากๆก็จะมีสองรุ่น รุ่นแรกรุ่นเดิม ราคาถูก หาง่าย คือยา Chlorpheniramine หรือยา Hydroxyzine ยากลุ่มนี้ต้องกินสามถึงสี่ครั้งต่อวัน และมีผลเสียคือง่วงซึมครับ ถ้าต้องทำงานกับเครื่องจักรหรือขับรถ ต้องเลี่ยงนะครับ หายชะงัดดีนักครับ และเจ้ายา chlorpheniramine ก็เป็นยาสามัญประจำบ้านด้วยนะครับ
ยา diphenhydramine ที่เราใช้กินแก้เมารถอันนี้ก็ใช้ได้ครับ กินสามถึงสี่ครั้งต่อวันเช่นกัน ข้อดีคือ หาซื้อได้ตามปั๊มน้ำมันหรือร้านสะดวกซื้อทั้งหลายครับ
ยาต้านฮิสตามีนรุ่นสอง อันนี้จะออกฤทธิ์ได้ยาวนาน ผลข้างเคียงการง่วงซึมน้อยกว่า..ไม่ใช่ว่าไม่ง่วงนะครับ..ส่วนประสิทธิภาพการรักษาดีพอๆกัน แลกกับราคาที่แพงกว่าครับ เช่น cetirizine, loratadine, levocetirizine, desloratadine แต่ละตัวไม่แตกต่างกันมากนักครับ เลือกอะไรก็ได้ กินวันละหนึ่งเม็ด
ถ้าไม่ดีขึ้น..ไปหาหมอครับ ต้องแนะนำก่อนผื่นลมพิษนี้จะดีขึ้นและกลับมาเป็นซ้ำได้อีก วนซ้ำๆสามถึงสี่ครั้งได้ โดยแต่ละครั้งจะจางๆลงไม่รุนแรงเท่าเดิม หมออาจจะให้ยากดภูมิสเตียรอยด์ อันนี้ต้องควบคุมและให้หมอสั่งแล้วนะครับ บางคนอาจได้ยารักษากระเพาะลดกรดมาด้วย เพราะยากลุ่มต้านฮิสตามีนชนิด H2 เราใช้รักษากระเพาะ เพราะ H2 ส่วนมากไปอยู่ที่กระเพาะคอยคุมการหลั่งกรด แต่ก็พบที่ผิวหนังได้ประมาณ 10-15% ถ้ามีอาการลมพิษมากๆแพทย์อาจพิจารณายานี้ครับ
ถ้าเป็นเรื้อรัง ต้องเข้ารับการหาสาเหตุ แก้ไข และคุมอาการครับ มักจะต้องใช้ยากดภูมิคุ้มกันเช่น montelukast, zileuton, cycloprorin A, hydroxychloroquine เรื้อรังที่ว่า คือ มีอาการตั้งแต่หกสัปดาห์ขึ้นไปครับ
angioedema ก็รักษาคล้ายกัน และต้องทบทวนยานะครับ ส่วนมากเกิดจากยาครับ
ที่มา: siriraj internal medicine board review
basic and clinical immunology คณะแพทย์จุฬา
คู่มือแพทย์เวร..ศิริราช
เครดิตภาพ : medicinenet.com
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น