Lead-time Bias
สมมติว่าเราเห็นโฆษณา
"ตอนนี้ เรามีการตรวจคัดกรองมะเร็งตับโดยวิธีนั่งเทียน เพิ่งลงเครื่องมือเมื่อสัปดาห์ก่อน งานวิจัยบอกว่า ด้วยการตรวจแบบนั่งเทียนนี้ สามารถลดอัตราการเสียชีวิตจากโรคมะเร็งตับได้ถึง 30% มาด่วนตอนนี้ ราคาสุดพิเศษ จากเดิม ท่านละ 20,000 บาท ตอนนี้เพียง 999 บาท เท่านั้น"
และมีอ้างอิงงานวิจัยทำจริงด้วยนะ ลดได้ 30% จริง ๆ ทำอย่างไร ก็ซื้อตรวจสิครับ รออะไร …. หยุดก่อน !!
การคัดกรองมะเร็งที่ลดอัตราการเสียชีวิต อาจมีความโน้มเอียง ที่ทำให้ดูอยู่หลายประการ วันนี้เราจะมารู้จักหนึ่งข้อคือ lead-time bias
ปกติแล้ว เราจะนับเวลาอยู่รอดของโรคมะเร็ง เรานับเวลาตั้งแต่เราวินิจฉัยได้ ถูกไหมครับ เช่นจากตัวอย่าง นาย ก มีอาการปวดท้อง ได้รับการวินิจฉัยมะเร็งตับด้วยวิธีเข้าฝันเมื่อ มกราคม 2565 (กรุณา อ่านว่า นาย-กอ) ได้รับการดูแลรักษา สุดท้ายเสียชีวิตจากมะเร็งตับในเดือน กรกฎาคม 2565 ระยะเวลาคือ 6 เดือน
คราวนี้ถ้าเรามีวิธีตรวจคัดกรองอย่างหนึ่ง ที่จะตรวจพบมะเร็งที่ไม่มีอาการได้ (ก็แน่นอนล่ะ การคัดกรองต้องทำในคนที่ไม่มีอาการสิ ไม่อย่างนั้นคือการวินิจฉัย) แล้วพบว่า หากใช้การคัดกรองนั้น แล้วนำพาไปสู่การวินิจฉัยและรักษา ระยะเวลาการอยู่รอด เพิ่มจาก 6 เดือน เป็น 12 เดือน
มันไม่หรูหราแบบนั้น เพราะเมื่อการคัดกรองจะสามารถตรวจมะเร็งที่ไม่มีอาการได้ จะมีบางส่วนที่เป็นมะเร็งระยะต้น หรือโอกาสสูงมากที่จะเป็น (แต่ยังไม่เป็น) คนกลุ่มนี้จะได้ประโยชน์ไปด้วย ทำให้ระยะเวลาจากวินิจฉัย ไปถึงเสียชีวิต มันยาวนานขึ้น เรามาดูตัวอย่าง นาย ก คนเดิม
นาย ก ใช้วิธีนั่งเทียน สามารถตรวจพบและวินิจฉัยมะเร็งได้ตั้งแต่ มิถุนายน 2564 เข้าสู่กระบวนการรักษา และเสียชีวิตจากโรคมะเร็งตับ เดือนกรกฎาคม 2565
คำถามคือ วิธีนั่งเทียน ช่วยลดอัตราการเสียชีวิต และเพิ่มระยะเวลา ได้ดีกว่า วิธีเข้าฝัน จริงหรือไม่
หรือจริง ๆ เราแค่ตรวจพบเร็วขึ้น แต่ไม่ได้เปลี่ยนระยะเวลาของโรคแต่อย่างไร ไม่ได้เปลี่ยนแปลงระยะเวลาจากจุดที่เกิดอาการไปจนถึงเสียชีวิตเลย เป็นเพราะเราตรวจพบได้เร็วขึ้นต่างหาก มันไม่เกี่ยวกับวิธีนั่งเทียนหรือเข้าฝัน มันเกี่ยวกับตรวจก่อนหรือตรวจหลัง เท่านั้น
เราเรียกระยะเวลา 6 เดือนของการนั่งเทียนที่เพิ่มขึ้นนี้ว่า lead time bias ที่ไม่ค่อยเกิดประโยชน์นักกับมะเร็งที่มักจะตรวจเจอได้ในระยะท้าย และในระยะต้นก็ไม่มีการจัดการใด ๆ
หรือตัวเลข 6 เดือนที่เพิ่มขึ้น จริง ๆ เมื่อมาเข้าสมการเพื่อลด lead-time bias จะเห็นว่าค่าลดลงกว่าที่นำเสนอ (โปรแกรมสถิติทำได้หมด)
อืมมม โลกนี้อยู่ยากแฮะ !!
วิธีการลด lead time bias
Stephen W. Duffy, Iris D. Nagtegaal, Matthew Wallis, Fay H. Cafferty, Nehmat Houssami, Jane Warwick, Prue C. Allgood, Olive Kearins, Nancy Tappenden, Emma O'Sullivan, Gill Lawrence, Correcting for Lead Time and Length Bias in Estimating the Effect of Screen Detection on Cancer Survival, American Journal of Epidemiology, Volume 168, Issue 1, 1 July 2008, Pages 98–104,
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น