ไปเข้าห้องน้ำแล้วเป็นลม อาการนี้เป็นสิ่งที่พบบ่อยๆในเวชปฏิบัติ เรามาเข้าใจอาการนี้กันสั้นๆครับ
อาการเป็นลม syncope เป็นอาการหมดสติเฉียบพลันและฟื้นคืนสติขึ้นมาเฉียบพลันเช่นกัน อาการมักจะรุนแรงคือหมดสติ รู้ตัวอีกทีก็ทรุดที่พื้นไปแล้ว บางรายมีแผลกระแทก คิดว่าเหมือนเปิดดูทีวีอยู่แล้วไฟดับพรึ่บ แล้วก็ติดขึ้นมาทันที จะเรียกว่าไฟตกก็ได้ครับ เทียบกับสติคือการรับรู้สึกในสมองก็เช่นกัน เป็นไฟสมองตกก็ได้ สาเหตุก็มักเกิดจากระบบประสาทที่ผิดปกติเฉียบพลัน หัวใจเต้นผิดจังหวะเฉียบพลัน เลือดไปเลี้ยงสมองไม่ได้เช่น หัวใจไม่บีบตัวเฉียบพลันหรือทางเดินหลอดเลือดอุดตัน
แล้วมันเกี่ยวอะไรกับการไปเข้าห้องน้ำล่ะ..คืออย่างนี้ครับ เวลาที่เราไปเข้าห้องน้ำนั้น ระบบประสาทที่ใช้ควบคุมการขับถ่ายอุจจาระออก หรือขับถ่ายปัสสาวะออกนั้น เราเรียกว่าระบบประสาท พาราซิมพาเธทิก เวลาเราจะไปถ่าย ระบบประสาทนี้จะทำงาน นอกจากมีหน้าที่ขับถ่ายแล้วไอ้เจ้าพาราซิมพาเธติกนี้ มันจะไปทำให้หัวใจเต้นช้า บีบตัวลดลง พอขับถ่ายเสร็จลุกขึ้นทันที ก็เลือดไปเลี้ยงสมองไม่ทัน วูบได้
อย่างนั้นยังไม่พอ ขณะขับถ่ายที่ระบบพาราซิมพาเธทิก ทำงานมากๆนั้น ระบบประสาทอัตโนมัติที่ทำหน้าที่ตรงกันข้าม คือกลั้นอุจจาระปัสสาวะของกล้ามเนื้อหูรูดจะต้องทำงานน้อยลง เพื่อหย่อนหูรูดจะได้ขับถ่ายได้ เจ้าซิมพาเธทิก (ระบบที่ตรงข้ามพาราซิมพาเธทิก) มันมีหน้าที่อีกอย่างคือบีบหลอดเลือดเพื่อเพิ่มความดัน เมื่อมันทำหน้าที่น้อยลง หลอดเลือดก็ขยาย ความดันก็ตก ปนวกกับหัวใจเต้นช้า บีบตัวช้าข้างต้น ผลลัพธ์รวมๆคือ ความดันโลหิตต่ำมากจนหมดสติ
ทำไมต้องเป็นเวลาถ่ายอุจจาระปัสสาวะด้วยหรือ..จริงๆมีอีกหลายภาวะนะครับ เช่นเจ็บปวดเฉียบพลัน ปวดประจำเดือนรุนแรง แต่ตอนขับถ่ายจะพบบ่อยกว่าเท่านั้น อาการจะเกิดเป็นหลักวินาทีนะครับ 10-15 วินาที เมื่อระบบประสาทกลับมาสมดุลก็หายไป แต่ 10 วินาทีนี้ก็เพียงพอจะนำไปสู่อันตรายอย่างอื่นๆ เช่นหัวฟาด ชัก กระดูกหัก หลายๆรายที่ล้มมา ก็ต้องถามด้วยนะครับ ทำไมถึงล้ม ลื่น หรือ หมดสติก่อนล้มเป็นต้น
เกิดกับทุกคนไหม..จริงๆแล้วนี่คือปฏิกิริยาปกติของร่างกายนะครับ เรียกว่า vasovagal response
(สำหรับน้องๆนักเรียนแพทย์ มันเป็นคนละอย่างกับ vagovagal reflex นะครับ) แต่ใครจะทนได้มากกว่ากัน ถ้าเกิดในคนแข็งแรงดี หนุ่มสาวๆ ก็อาจเกิดขึ้นและจบลงใน หนึ่งถึงสองวินาที ไม่รู้สึกอะไร แต่ถ้าไปเกิดกับกลุ่มคนบางกลุ่มเช่น ผู้สูงอายุ คนที่ท้องเสียมากๆขาดน้ำมากๆ หรือกลุ่มที่รับประทานยาลดความดันโดยเฉพาะยา prazocin doxazocin silodocin ที่ใช้รักษาโรคความดันโลหิตสูงด้วย และต่อมลูกหมากโตด้วย ก็จะทวีความรุนแรงขึ้น
แอดมินพูดอย่างนี้แสดงว่า ไม่ต้องตกใจ ไม่เป็นไร ใช่ไหม...ก็ไม่ถึงขนาดนั้นนะครับ อย่างไรก็ควรไปพบแพทย์เพื่อซักประวัติและตรวจร่างกายแยกโรคอื่นๆด้วย เพราะอาการหมดสติเป็นลม มันมีสาเหตุได้หลายสิบอย่างครับ คงไม่ต้องทำเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ทุกราย ตรวจคลื่นไฟฟ้าสมองทุกราย หรือส่งไปตรวจการนำไฟฟ้าหัวใจทุกราย แต่อยากจะให้ตระหนักความสำคัญของลำดับเหตุการณ์และประวัติตรงจุดนี้ จะได้วินิจฉัยถูกโรค ไม่สิ้นเปลืองค่าตรวจที่ไม่จำเป็น บางทีเราก็คิดว่าไม่เกี่ยวกัน และบางทีหมอที่ห้องฉุกเฉินก็ยุ่งมากจนอาจไม่มีเวลาถามประวัติส่วนนี้ ทำให้พลาดได้ครับ
สุดท้าย ประวัติและการตรวจร่างกายที่ดี ก็ยังเป็นวิธีที่ดีที่สุดนะครับ
ที่มา : Medical Physiology : Principles for clinical medicine 4th
Davidson's Principle and Practice of Medicine 18th
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น