หลายปีก่อนเราคงเคยได้ยินข่าวเรื่องการแพ้ยาที่รุนแรงเกิดผื่น ผิวไหม้ ตาบอด เป็นปฏิกิริยาที่ยากจะคาดเดา แต่ปัจจุบันเราสามารถคาดเดาได้ดีขึ้น ในคนที่มียีนบางชนิดจะมีโอกาสแพ้ยาได้มาก ตัวอย่างที่ผมยกบ่อย ๆ คือ HLA B*58:01 จะเพิ่มโอกาสแพ้ยาลดกรดยูริก allopurinol มากมาย ควรหลีกเลี่ยงถ้าหากตรวจพบยีนนี้
เราพบความสัมพันธ์ทางยีนหลายชนิด เช่น carbamazepine, abacavir, nevirapine และตัวล่าสุดนี้ dapsone
Dapsone เป็นยาที่ใช้น้อยลงมากในปัจจุบัน สมัยก่อนใช้รักษาโรคเรื้อน ปัจจุบันโรคเรื้อนลดลงมากจึงใช้น้อย ข้อบ่งใช้อื่นคือผื่นผิวหนัง dermatitis herpetiformis, ใช้แทนยา bactrim ในการป้องกันและรักษาโรคติดเชื้อรา pneumocystis jerovecii
และ dapsone ก็เป็นยาอีกหนึ่งอย่างที่กระตุ้นให้เกิดภาวะเม็ดเลือดแดงจับออกซิเจนไม่ยอมปล่อย Methemoglobinemia (MetHb)
ปัจจุบันมีงานวิจัยและการวิเคราะห์งานวิจัยแบบ meta analysis ออกมาแล้วว่า พันธุกรรม HLA-B* 1301 เป็นงานตีพิมพ์ในวารสาร Jama Dermatology ผลงานจากนักวิจัยไทย อ.วิมลฉัตร ตั้งอมรสุขสันต์ และ อ.มนุพัศ โลหิตนาวี จากคณะเภสัช มหาวิทยาลัยนเรศวร
พบว่าคนที่มียีน HLA-B*1301 จะมีโอกาสเกิดผลข้างเคียงระบบผิวหนังมากกว่าคนที่ไม่มี 43 เท่า และถ้ามาพิจารณาถึงปฏิกิริยารุนแรงสุด Stevens-Johnson Syndrome คนที่มียีนจะมีโอกาสเกิดสูงกว่าถึง 54 เท่า
แม้การศึกษาทั้งสามการศึกษาที่มาทำ meta analysis จะเป็น case-control คือเป็นการติดตามผู้ป่วยที่มีอาการและไม่มีอาการมาศึกษา ระดับความน่าเชื่อถือไม่ได้เท่าการศึกษาแบบอื่น ๆ แต่ลักษณะการเกิดโรคคงไม่สามารถทำการทดลองทางการแพทย์รูปแบบอื่นได้ หลักฐานที่มีนี้จึงเป็นหลักฐานที่หนักแน่นและน่าเชื่อถือที่สุด
และหนึ่งในสามการศึกษาก็มาจากประเทศไทยด้วย อีกสองการศึกษามาจากจีน (จึงอาจมีข้อจำกัดถ้าเป็นชาวตะวันตกอาจจะใช้การศึกษานี้ไม่ได้)
แล้วเราต้องตรวจยีนนี้ไหม .. ด้วยความที่โรคที่ใช้ dapsone มันไม่มาก คิดว่าในปริมาณคนไม่มากเราคงไม่อยากให้เกิดผลเสียและน่าจะตรวจให้ครบได้ง่ายครับ ถึงแม้ว่าโอกาสการเกิดผลเสียของคนที่มียีนจะไม่ได้สูงเหมือนยีน HLA-B*5801 ของยา allopurinol
การพัฒนาชุดตรวจอาจจะช้ากว่าและไม่ได้แพร่หลายเท่าการตรวจ allopurinol เพราะปริมาณการใช้ยา dapsone น้อยกว่ามากครับ
เราเข้าสู่ยุคการคาดเดาผลของยา ผลเสียจากยา การเลือกใช้ยาด้วยพันธุกรรมแล้วนะครับ
Tangamornsuksan W, Lohitnavy M. Association Between HLA-B*1301 and Dapsone-Induced Cutaneous Adverse Drug ReactionsA Systematic Review and Meta-analysis. JAMA Dermatol. 2018;154(4):441–446. doi:10.1001/jamadermatol.2017.6484
https://jamanetwork.com/journals/jamadermatology/article-abstract/2674263
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น