นิยาย ควันบุหรี่มือสองมือสาม

ปิ้บๆ ตื้ดๆๆ เสียงเครื่องช่วยหายใจร้องเตือน คนไข้หายใจไม่เข้ากับเครื่องอีกแล้ว ..มิว พยาบาลเวรเช้าเดินไปตรวจสอบและหาสาเหตุ คุณลุงปิติผู้ป่วยโรคถุงลมโป่งพอรายนี้โรคกำเริบจนต้องใส่ท่อช่วยหายใจ ใช้เครื่องช่วยหายใจเป็นครั้งที่สองในรอบหกเดือน ครั้งนี้อาการแย่ลงมาก
เธอจัดการบันทึกค่าต่างๆ ปรับสาย บีบลมเข้าปอดเองด้วยอุปกรณ์ช่วยหายใจ (bag ventilation) ดูดเสมหะ และเตรียมตัวพ่นยารอบถัดไป

สักพักประตูห้องไอซียูก็เปิดออกเบาๆ คุณหมอหนุ่มเดินหน้าเครียดเข้ามา "คนไข้หายใจไม่เข้ากับเครื่องอีกแล้วใข่ไหมครับ คุณมิว" แล้วก็เดินไปล้างมือ ตรวจร่างกายและปรับเครื่องช่วยหายใจโดยมีคุณมิวคอยช่วยเหลืออยู่ข้างๆ

"แปลกนะครับ ผมรักษาคนไข้คุณลุงปิติมาหลายปี จนคนไข้เลิกบุหรี่ อาการดีขึ้น ควบคุมได้ ออกกำลังกายได้ ฉีดวัคซีนไข้หวัดใหญ่ทุกปี แต่ในช่วงปีนี้อาการคนไข้ทรุดลงมากเลย ใช้ยาสูดพ่นเต็มขนาดทุกตัวก็ยังไม่ดี"

คุณมิวเสริม "เพราะเป็นโรคเรื้อรังหรือเปล่าคะ อย่างไรก็แย่ลง" และยิ้มให้กำลังใจคุณหมอ

คุณหมอถอนหายใจ "มันก็จริงครับ แต่เราก็รักษาให้คนไข้มีสุขภาพดี อยู่กับลูกหลานได้อย่างสบาย ไม่เป็นภาระ นี่ลูกชายของคุณลุงก็เพิ่งย้ายกลับมาจากซีเรียนะครับ ไปทำงานเก็บเงินได้มากเลย เสียดายมาก"
คุณมิวเอ่ยขึ้น "อ๋อ ใช่ๆ ค่ะ เมื่อวานเขาพาหลานน้อยมาเยี่ยมคุณปู่ สาวน้อยแก้มยุ้ยเชียว และใส่หน้ากากอนามัยลายหมีแพนด้าด้วย ไอเป็นพักๆ สงสัยอากาศเมืองไทยจะแย่กว่าซีเรียนะคะ"

"เอาล่ะ พอใช้ได้แล้ว สังเกตอาการต่ออีกสักพัก เดี๋ยวผมลงไปซื้อกาแฟ คุณมิวเอา คาปูชิโน่ร้อนใช่ไหมครับ"
"ค่ะ" คุณมิวยิ้มแก้มแดง

เย็นวันนั้น ลุกชายลุงปิติ นักธุรกิจหนุ่มวัยไล่เลี่ยกับคุณหมอ พี่สาวของเขาและลูกสาวของเขาพากันมาเยี่ยม คุณหมอก็เข้าไปคุยอาการและอธิบายการรักษา

"อาการคุณลุงปิติยังไม่ดีขึ้นนะครับ ยังน่าเป็นห่วงมากเลย พรุ่งนี้เราจะติดตามผลเอ็กซเรย์ซ้ำครับ" คุณหมออธิบายด้วยสีหน้าเคร่งเครียด
"เสียดายจังนะคะ ตั้งแต่ลูกชายเขา เอ่อ..น้องชายของหนูน่ะค่ะ กลับมาอยู่ คุณพ่อดีใจมากและชอบเล่นกับหลาน เสียดายที่อาการมาทรุดลงมากในช่วงหกเดือนนี้ คุณหมอช่วยคุณพ่อด้วยนะคะ" การะเกด ลูกสาวคนไข้ซึ่งพาคุณลุงปิติมาตรวจติดตามเป็นประจำพูดเศร้าๆ

"ยังไงขอบคุณคุณหมอมากนะครับ ที่ช่วยดูแลคุณพ่อมาตลอด คุณพ่อบอกว่าอาการดีขึ้นมากแล้วจนผมกลับมาแกก็แย่ลง เฮ้อ..รู้อย่างนี้กลับมาเสียตั้งสองปีที่แล้วก็ดี จะได้มารักษายายหนูด้วย ยายหนูไอบ่อย ไซนัสอักเสบ ภูมิแพ้"

"ที่ซีเรียคงฝุ่นทรายมากนะคะ" คุณมิวโบกมือให้หนูน้อยวัยเจ็ดขวบที่ไปซ่อนหลังคุณพ่อแบบอายๆ
"อุ๊ย..อะไรคะ !!" คุณมิวหันหลังเพราะมีคนมาเรียกและสะกิดด้านหลัง

"เอ่อ..นี่คงเป็นของคุณผู้ชายคนนั้นน่ะครับ เขาทำตกเมื่อสักครู่นี้" ญาติของคนไข้เตียงข้างๆยื่นวัตถุสิ่งหนึ่งให้คุณพยาบาลมิว
คุณมิวอึ้งไปพักหนึ่ง ค่อยๆยื่นวัตถุนั้นส่งให้ลูกชายลุงปิติ ทุกคนในวงสนทนาก็นิ่งไปเมื่อเห็น ...บุหรี่...ที่คุณมิวยื่นให้ชายหนุ่ม เป็นบุหรี่ที่ไม่มีขายในเมืองไทย
"ขอบคุณครับ ผมติดยี่ห้อนี้มากที่เมืองไทยไม่มีขาย ต้องสั่งเพื่อนซื้อเข้ามาทีละแพ็กใหญ่เลย" ชายหนุ่มยื่นมือไปรับซองบุหรี่นั้นมา

คุณหมอพูดขึ้น "ผมแนะนำให้คุณหยุดบุหรี่นะครับ นอกจากจะเป็นพิษต่อตัวคุณแล้ว ควันบุหรี่และสารต่างๆที่ติดตามตัวและในบ้าน ยังส่งผลต่อคนรอบข้างได้นะครับ ที่เขาเรียกว่าควันบุหรี่มือสองไงครับ บางทีคุณอาจหลงลืมไป ควันบุหรี่มือสองนั้นมีหลักฐานชัดเจนว่า ทำให้ผู้ป่วยโรคปอดเรื้อรังและถุงลมโป่งพองอาการแย่ลงได้ครับ"

ชายหนุ่มพูดขึ้น "น่าจะเป็นไปได้นะครับ เพราะคุณพ่อก็มาแย่ลงตอนที่ผมกลับมา ผมสูบมากเหมือนกัน วันละซอง แต่ก็ออกไปสูบนอกบ้านนะครับ"
การะเกดพี่สาวชายหนุ่มกล่าวดุน้องชาย "ก็นี่ขนาดสูบนอกบ้านนะ ยังโดนคนในบ้านเลย พี่ว่าที่ยายหนูไอและไซนัสอักเสบมาตลอด อาจจะเป็นเพราะเธอสูบบุหรี่นี่หรือเปล่า เกี่ยวไหมคะคุณหมอ"

" เรื่องคุณภาพชีวิตของคนในบ้านที่แย่ลง เรื่องโรคทางเดินหายใจแย่ลง ทั้งหอบหืด ภูมิแพ้ ไซนัส ถุงลมโป่งพอง อันนี้ก็ชัดครับ คนที่ได้รับควันบุหรี่มือสองจะมีโอกาสเป็นโรคหลอดลมอักเสบเรื้อรังได้มากกว่าคนที่ไม่ได้รับควันครับ ส่วนว่าการได้รับควันบุหรี่มือสองจะเป็นสาเหตุโดยตรงของการเกิดถุงลมโป่งพอง อย่างที่คนสูบบุหรี่เกิดนั้น แม้ข้อมูลตรงนี้ยังไม่ชัดเจนว่าเป็นเหตุเป็นผลกันตรงๆ แต่ก็มีความสัมพันธ์ใกล้ชิดกันมาก จนพอบอกได้ว่า คนที่ได้รับควันบุหรี่มือสองก็จะเสี่ยงโรคทางเดินหายใจมากกว่าคนที่ไม่ได้รับควันแน่นอนครับ"

"หมอเชียร์ให้เลิกนะครับ เพื่อตัวคุณ เพื่อคนทุกคนที่คุณรัก ยังไม่สายเกินไปนะครับ"

คุณหมอยิ้มและให้กำลังใจ เขาทราบสาเหตุที่คุณลุงปิติแย่ลงแล้ว เป็นสาเหตุที่เขาไม่เคยถาม เขาสอนให้คุณลุงปิติเลิกบุหรี่ได้ แต่เขาลืมนึกถึงควันบุหรี่มือสองจากคนรอบข้างไปเลย
ต่อไปนี้ครอบครัวนี้ก็คงจะคุณภาพชีวิตดีขึ้น เขาคิดจะชวนบุตรชายลุงปิติมาติดตามเลิกบุหรี่ในเร็ววันนี้

เบื้องหลังตอนที่หนึ่ง..

ลูกชายลุงปิติกลับไปที่บ้าน พบบุหรี่จากซีเรียที่เขาซื้อมาวางอยู่ เขาก็ประหลาดใจ...อ้าวเราลืมไว้ที่บ้าน แล้วบุหรี่ซองนี้มาได้ไง แต่ก็คงของเราแหละนะ มีคนสูบยี่ห้อนี้นับคนได้ ว่าแล้วก็ตัดใจโยนบุหรี่ทั้งหมดลงปี๊บ แล้วจุดไฟเผาอย่างเด็ดเดี่ยว

เบื้องหลังตอนที่สอง..

คุณพยาบาลมิวมองเศษกระดาษที่อยู่ในมือ ญาติคนไข้คนนั้นยื่นให้เธอมาพร้อมกับซองบุหรี่แปลกๆซองนั้น แล้วหันขึ้นมายิ้ม "คุณรู้ได้อย่างไรคะ ว่ามิวจะมาพบคุณตามที่คุณเขียน"
ชายชราหน้าหนุ่ม ยกกาแฟขึ้นจิบ "เพราะผมรู้ว่า คุณมิวจำได้ว่าผมไม่ใช่ญาติคนไข้คนนั้น และคุณมิวก็ต้องการรู้ว่าตอนจบจะเป็นอย่างไร ใช่ไหมครับ"

"มิวว่า มิวพอเดาได้นะคะ มิวสงสัยอยู่อย่างเดียว คุณรู้ได้อย่างไรว่าเขาสูบบุหรี่ซีเรีย"

ชายชรายิ้ม "ถ้างั้น ค่ำนี้ผมว่าเราต้องคุยกันยาว"

เพลง มิสชั่นอิมพอสสิเบิ้ลขึ้นมา ตึ่ง ตึ่ง ตึ่งตึง ตึ๊ง ตึ่ง พร้อมกับภาพชายชราหน้าหนุ่ม นั่งกินแห้วทอดกรอบอย่างเดียวดายในร้านอาหาร ค่ำวันนั้น

ข้อมูลเรื่อง second hand smoker (SHS) อ้างอิงที่สองเด็ดที่สุดครับ
1.Front Physiol. 2012; 3: 348. การทำลายระดับเซล
2.AJRCCM Vol. 179, No. 11: Jun 01, 2009
3.Korean J Intern Med. 2014 Sep; 29(5): 613–619.
4.COPD. 2015 Apr; 12(2): 182–189.
5.Thorax 2016;71:411-420.อันนี้ กลุ่มใหญ่จาก SPIROMICS
6.BMJ Open 2015;5:e007694.
7.BMC Pulmonary Medicine20066:12