โรคติดต่อ โรคระบาด

โรคที่พบหลายคนในเวลาเดียวกัน ไม่ใช่โรคติดต่อเสมอไป

ข่าวดังมากเกี่ยวกับการเสียชีวิตของผู้ต้องขังที่พบลักษณะการเสียชีวิตคล้ายกัน ในเวลาใกล้กันและสถานที่เดียวกัน ขณะนี้ยังอยู่ในขั้นตอนการสืบสวนสาเหตุ ยังไม่มีบทสรุปที่ชัดเจน

หนึ่งในเนื้อหาข่าวคือ เป็นการระบาดติดต่อของโรค

คำว่าโรคติดต่อ (communicable disease) ในความหมายคือ มีพาหะนำโรคจากบุคคลหนึ่งไปยังอีกคนหนึ่ง เช่น โรคไข้หวัดใหญ่สามารถติดต่อเชื้อโรคจากคนหนึ่งไปอีกคนหนึ่ง โดยมีคนเป็นพาหะนำโรค หรือโรคไข้เลือดออกสามารถติดต่อจากคนหนึ่งไปยังอีกคนหนึ่งโดยมียุงเป็นเป็นพาหะนำโรค หรือโรคท้องร่วงที่สามารถติดต่อกันทางการปนเปื้อนอุจจาระในแหล่งน้ำ

contagious disease คือ โรคติดต่อเช่นกัน ในความหมายแรกคือ การติดต่อโดยการสัมผัสใกล้ชิด เช่นโรคหิด โรคเหา จากคำว่า contiguous ที่แปลว่าติดกัน ถัดจากกันไป แต่ในความหมายที่ใช้กันคือสามารถติดต่อกันได้โดยง่าย

infectious disease คือ โรคที่เกิดจากเชื้อโรคและการติดเชื้อ ซึ่งอาจจะไม่ใช่โรคที่ติดต่อง่ายเป็นวงกว้างก็ได้ เพื่อให้เห็นภาพชัดเจน ขอยกตัวอย่างที่ชัดเจนคือ โรคติดเชื้อราฉวยโอกาสในปอด ที่เกิดจากเชื้อโรคและการติดเชื้อ (infectious disease) แต่ไม่ได้ติดต่อและแพร่กระจายได้ง่าย ต่างจากโรคมือเท้าปาก ที่เกิดจากเชื้อโรคและะการติดเชื้อ เป็น infectious disease ที่ติดต่อง่าย และเป็นปัญหาเชิงสาธารณสุข

แต่การพบโรคหลายโรคในเวลาเดียวกัน อาจใช้คำว่า outbreak ได้โดยที่ไม่จำเป็นต้องเกิดจากโรคติดเชื้อ ตัวอย่างที่พบที่เห็นชัดคือ การแพร่ระบาดของโรคปอดอักเสบจากการใช้สาร THC ปนในบุหรี่ไฟฟ้า ที่พบเวลาไล่เลี่ยกันเป็นวงกว้าง เพราะมีการใช้สารนี้อย่างแพร่หลายและเกิดโรคพร้อม ๆ กัน

โรคไทรอยด์เป็นพิษ มีบางกรณีเกิดจากการติดเชื้อเช่น ติดเชื้อไวรัสแล้วไปทำให้ต่อมไทรอยด์อักเสบ เป็นพิษชั่วคราว แบบนี้ไม่เรียกไทรอยด์เป็นพิษว่า communicable or contagious disease โดยเฉพาะอย่างยิ่งโรคไทรอยด์เป็นพิษนั้นสาเหตุส่วนมากเกิดจากกลไกในตัวเองที่ทำงานบกพร่อง

เคยมีรายงานเกิดไทรอยด์เป็นพิษจากการกินเนื้อสัตว์ในอเมริกาจากการปนเปื้อนของเนื้อเยื่อไทรอยด์จากวัว มาในเนื้อนั้น และมีการรายงานไทรอยด์เป็นพิษจากการกินไส้กรอกจากประเทศเนเธอร์แลนด์ จากการปนเปื้อนของฮอร์โมนไทรอยด์ในไส้กรอก
CMAJ. 2003 Sep 2; 169(5): 415–417.
Neth J Med. 2010 Mar;68(3):135-7.

จะสังเกตว่าทั้งสองกรณีเกิดจากการปนเปื้อนของฮอร์โมนไทรอยด์จากเหตุใดเหตุหนึ่ง หากพบมากในบริเวณใกล้เคียงและเกี่ยวเนื่องกัน จะถือเป็น outbreak ได้ แต่สาเหตุการเกิดไม่ได้เกิดจากเชื้อโรคและมีพาหะนำโรคจึงไม่ถือเป็น โรคติดต่อ แต่อย่างใด

ที่สำคัญ เหตุเกิดจากการปนเปื้อนไทรอยด์แบบที่เกิดในอเมริกาและเนเธอร์แลนด์ (มีศัพท์ว่า inadvertent thyrotoxicosis) เกิดน้อยมาก ๆ ครับ ส่วนศัพท์คำว่า thyrotoxicosis factitia จะหมายถึงภาวะไทรอยด์เป็นพิษจากการได้รับยาฮอร์โมนไทรอยด์มากเกินไป ทั้งสองแบบนี้ ไม่ใช่โรคติดต่อนะครับ

ส่วนเนื้อข่าวนั้นจะเกิดจากเหตุใด ต้องติดตามความคืบหน้าจากรายงานของทางราชการต่อไปครับ