กำจัดเชื้อ Helicobacter pylori .. ความเข้าใจแบบชาวบ้าน
เชื้อนี้คืออะไร ??
เชื้อนี้คือตัวการสำคัญที่ทำให้เกิดแผลในกระเพาะอาหาร ติดต่อทางการกิน ใช่แล้ว..แผลในกระเพาะเกิดจากเจ้านี่เป็นเหตุหลัก ล้างความเชื่อเดิม ๆ จนได้รางวัลโนเบลจากการค้นพบเจ้าเชื้อนี่
เชื้อนี้คือตัวการสำคัญที่ทำให้เกิดแผลในกระเพาะอาหาร ติดต่อทางการกิน ใช่แล้ว..แผลในกระเพาะเกิดจากเจ้านี่เป็นเหตุหลัก ล้างความเชื่อเดิม ๆ จนได้รางวัลโนเบลจากการค้นพบเจ้าเชื้อนี่
ทำไมต้องไปกำจัด ??
เพราะมันทำให้เกิดแผล เพราะมันเป็นปัจจัยเสี่ยงมะเร็งกระเพาะอาหารหลายประเภท เพราะมันเพิ่มโอกาสการเกิดแผลเลือดออกอีกหลายเท่าถ้ามีปัจจัยอื่นร่วมอยู่ด้วย เช่นต้องใช้ยาแก้ปวด NSAIDs
เพราะมันทำให้เกิดแผล เพราะมันเป็นปัจจัยเสี่ยงมะเร็งกระเพาะอาหารหลายประเภท เพราะมันเพิ่มโอกาสการเกิดแผลเลือดออกอีกหลายเท่าถ้ามีปัจจัยอื่นร่วมอยู่ด้วย เช่นต้องใช้ยาแก้ปวด NSAIDs
ต้องกำจัดทุกคนไหม ใครควรต้องรับการตรวจ ??
1.กำลังเป็นแผลในกระเพาะหรือเคยเป็นแผล (เพื่อตรวจว่าถูกกำจัดหรือยัง)
2.ส่องกล้องตรวจชิ้นเนื้อแล้วพบเป็นเนื้องอกกระเพาะ (โดยเฉพาะ MALToma)
3.ปวดจุกแสบท้อง ในกรณีที่ไม่มีข้อบ่งชี้ต้องส่องกล้อง (ถ้ามีข้อบ่งชี้ส่องกล้อง หมอจะตรวจให้อยู่แล้ว)
4.คนที่ต้องใช้ aspirin ระยะยาว หรือคนที่ต้องใช้ยาแก้อักเสบ NSAIDs ในระยะยาว
5.โรคโลหิตจางจากการขาดธาตุเหล็กโดยไม่ทราบสาเหตุ
6.โรคเกล็ดเลือดต่ำจากภูมิคุ้มกัน (immune thrombocytopenia)
7.เพื่อยืนยันการกำจัดเชื้อ
แล้วจะตรวจอย่างไร ??
หลัก ๆ ในประเทศไทยคือการส่องกล้องทางเดินอาหารส่วนบนแล้วตัดชิ้นเนื้อไปทดสอบ แต่ต้องส่องกล้อง วิธีที่ไม่ต้องส่องกล้องคือ การวัดสารที่เชื้อโรคนี้จะปล่อยออกมาหากกินเม็ดยาทดสอบ ตรวจหายูเรียทางลมหายใจ ส่วนอีกวิธีนั้นหลายสมาคมให้น้ำหนักน้อยกว่าสองวิธีแรกคือการตรวจหาแอนติเจนของเชื้อโรคทางอุจจาระ
สองวิธีหลังจะใช้เมื่อไม่มีข้อบ่งชี้ส่องกล้องหรือตรวจติดตามการหาย การกำจัดเชื้อโดยไม่ต้องส่องกล้องซ้ำ (ตรวจลมหายใจต้องหยุดยาลดกรดมาไม่น้อยกว่า 15-30 วัน)
หลัก ๆ ในประเทศไทยคือการส่องกล้องทางเดินอาหารส่วนบนแล้วตัดชิ้นเนื้อไปทดสอบ แต่ต้องส่องกล้อง วิธีที่ไม่ต้องส่องกล้องคือ การวัดสารที่เชื้อโรคนี้จะปล่อยออกมาหากกินเม็ดยาทดสอบ ตรวจหายูเรียทางลมหายใจ ส่วนอีกวิธีนั้นหลายสมาคมให้น้ำหนักน้อยกว่าสองวิธีแรกคือการตรวจหาแอนติเจนของเชื้อโรคทางอุจจาระ
สองวิธีหลังจะใช้เมื่อไม่มีข้อบ่งชี้ส่องกล้องหรือตรวจติดตามการหาย การกำจัดเชื้อโดยไม่ต้องส่องกล้องซ้ำ (ตรวจลมหายใจต้องหยุดยาลดกรดมาไม่น้อยกว่า 15-30 วัน)
รักษาอย่างไร ??
ในเมื่อมันคือเชื้อแบคทีเรียก่อโรค ก็ต้องใช้ยาต้านเชื้อแบคทีเรีย คุณหมอจะให้ยาฆ่าเชื้อประมาณสองสัปดาห์ คู่กับยาลดกรดขนาดสูงป็นเวลาสองสัปดาห์ ยาลดกรดไม่ได้ฆ่าเชื้อแต่ทำให้สภาวะแวดล้อมของเชื้อไม่เหมาะกับการเจริญเติบโต
ในเมื่อมันคือเชื้อแบคทีเรียก่อโรค ก็ต้องใช้ยาต้านเชื้อแบคทีเรีย คุณหมอจะให้ยาฆ่าเชื้อประมาณสองสัปดาห์ คู่กับยาลดกรดขนาดสูงป็นเวลาสองสัปดาห์ ยาลดกรดไม่ได้ฆ่าเชื้อแต่ทำให้สภาวะแวดล้อมของเชื้อไม่เหมาะกับการเจริญเติบโต
ยาที่นิยมใช้มากจึงออกมาสามตัว เรียกว่า tripple therapy (ยาลดกรด + amoxicillin + clarithromycin)
แพ้เพนิซิลลินทำอย่างไร ??
ใช้ยา methronidazole แทนได้ หรือจะใช้สูตรยาสี่ตัวคือยาลดกรด ร่วมกับ ยา bismuth และร่วมกับยาฆ่าเชื้อสองตัวคือ tetracycline และ metronidazole
ใช้ยา methronidazole แทนได้ หรือจะใช้สูตรยาสี่ตัวคือยาลดกรด ร่วมกับ ยา bismuth และร่วมกับยาฆ่าเชื้อสองตัวคือ tetracycline และ metronidazole
เชื้อดื้อยาหมดหรือยัง ??
นี่คือประเด็นครับ เพราะการใช้ยาฆ่าเชื้อพร่ำเพรื่อ และ "การแพ้ยา penicillin" ที่ไม่ได้แพ้จริงทำให้ต้องไปใช้ยากลุ่ม clarithromycin เพิ่มมากขึ้นโอกาสดื้อยาจึงมากขึ้น สถานการณ์การดื้อยาที่เชื้อดื้อยา clarithromycin มากกว่า 25% แนวทางของอเมริกาเขาไม่ให้ใช้สูตรที่มียา clarithromycin ก็ไปใช้สูตรยาบิสมัท หรือหากไม่สำเร็จยังมีสูตรอื่น ๆ อีกสามสูตรด้วยเช่นใช้ยา levofloxacin สูตร concomitent สูตร sequential คุณหมอจะเลือกให้ ในสถานการณ์บ้านเราการดื้อยายังไม่ถึงนั้น แต่ถ้าเราใช้ยาฆ่าเชื้อพร่ำเพรื่อต่อไปก็ไม่แน่
นี่คือประเด็นครับ เพราะการใช้ยาฆ่าเชื้อพร่ำเพรื่อ และ "การแพ้ยา penicillin" ที่ไม่ได้แพ้จริงทำให้ต้องไปใช้ยากลุ่ม clarithromycin เพิ่มมากขึ้นโอกาสดื้อยาจึงมากขึ้น สถานการณ์การดื้อยาที่เชื้อดื้อยา clarithromycin มากกว่า 25% แนวทางของอเมริกาเขาไม่ให้ใช้สูตรที่มียา clarithromycin ก็ไปใช้สูตรยาบิสมัท หรือหากไม่สำเร็จยังมีสูตรอื่น ๆ อีกสามสูตรด้วยเช่นใช้ยา levofloxacin สูตร concomitent สูตร sequential คุณหมอจะเลือกให้ ในสถานการณ์บ้านเราการดื้อยายังไม่ถึงนั้น แต่ถ้าเราใช้ยาฆ่าเชื้อพร่ำเพรื่อต่อไปก็ไม่แน่
ต้องทดสอบไหมว่ากำจัดเชื้อได้หมด ??
ถ้าทำได้ก็ดีครับ (จริง ๆ ก็ควรทำตามแนวทางนะ) จะส่องกล้องซ้ำหรือใช้วิธีไม่รุกล้ำเช่นตรวจทางลมหายใจหรือตรวจอุจจาระก็ได้ เพื่อจะได้ทราบว่ากำจัดได้จริงหากกำจัดไม่ได้ต้องใช้สูตรอื่นต่อไป
ถ้าทำได้ก็ดีครับ (จริง ๆ ก็ควรทำตามแนวทางนะ) จะส่องกล้องซ้ำหรือใช้วิธีไม่รุกล้ำเช่นตรวจทางลมหายใจหรือตรวจอุจจาระก็ได้ เพื่อจะได้ทราบว่ากำจัดได้จริงหากกำจัดไม่ได้ต้องใช้สูตรอื่นต่อไป
ที่มาจากรีวิวในวารสาร New England Journal of Medicine
N Engl J Med 2019; 380:1158-1165 ที่อ้างอิงส่วนใหญ่จาก
American College of Gastroenterology (ACG)14 และจากการประชุม The Maastricht V–Florence Consensus. อันนี้ถือเป็นคัมภีร์หลักในการรักษา H.pylori ครับ
American College of Gastroenterology (ACG)14 และจากการประชุม The Maastricht V–Florence Consensus. อันนี้ถือเป็นคัมภีร์หลักในการรักษา H.pylori ครับ
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น