เริ่มต้นปีด้วย ลิ่มเลือดอุดตันที่ขา
หญิงอายุ 60 ปี เดินทางด้วยระยะเวลายาวนานจากกรุงเทพมาภาคอีสาน นั่งรถมาตลอด รถติดไปไหนไม่ได้ กว่าจะถึงบ้านใช้เวลานั่ง 10 ชั่วโมงจึงถึงบ้านโดยสวัสดิภาพ พอกลับถึงบ้านขาบวมเป่งทั้งสองข้างเธอคิดว่าน่าจะเกิดจากนั่งนาน สองวันต่อมาขาข้างขวายุบลง แต่ข้างซ้ายไม่ยุบ ปวดมากขึ้น บวมและสีคล้ำลง เธอก็แข็งแรงดี ไม่เคยเป็นโรคใด ไม่ใช้ยาใด ตรวจมะเร็งปากมดลูกประจำปีก็ปรกติ
ผลออกมาว่าลิ่มเลือดดำอุดตันที่หลอดเลือดดำขาซ้ายที่น่อง (popliteal vein) สูงมาถึงต้นขา (femoral vein) เมื่อขึ้นมาสูงระดับนี้แสงดว่าลิ่มเลือดจะขนาดใหญ่ต้องระมัดระวังการหลุดไปอุดตันที่ปอด คำแนะนำเรื่องภาวะฉุกเฉินต้องสอนคนไข้เสมอ
แล้วเกิดจากนั่งนาน การจราจรติดขัดหรือ ? หนึ่งในสาเหตุคงใช่แน่เพราะมีการคั่งค้างของเลือด (venous stasis) เหมือนปรากฏการณ์ที่เกิดบนเครื่องบินที่เรียกว่า economy class syndrome ซึ่งเกิดครั้งแรก ๆ ก็ไม่ได้เกิดชั้นประหยัดนะ เกิดกับประธานาธิบดีสหรัฐบนแอร์ฟอร์ซวันเลย
คงจะต้องซักประวัติตรวจร่างกายหาสาเหตุอื่นร่วม เช่นยาที่ใช้ โดยเฉพาะยาคุมกำเนิด ความเสี่ยงโรคมะเร็งไม่ว่าจะเป็นมะเร็งที่จะอุดตันหลอดเลือดดำในช่องท้อง เช่น ลำไส้ใหญ่ ปากมดลูก หรือมะเร็งระบบโลหิตวิทยา ตามมาตรฐานการรักษาเราไม่ต้องสแกนทั่วร่างด้วยเครื่องวิลิศมาหรา ใช้แค่ประวัติตรวจร่างกายก็พอ
ประวัติโรคหลอดเลือดอักเสบ แพ้ภูมิตัวเอง โรคที่อาจจะต้องพิจารณาเป็นพิเศษเช่น เอสแอลอี, โรคเบเช็ต และโรคที่คิดถึงลำดับต่อมา พบน้อยแต่คิดถึงบ้างคือ การแข็งตัวของเลือดผิดปรกติ (thrombophilia)
การรักษาหลักคือการใช้ยาต้านการแข็งตัวเลือด เพื่อไม่ให้ลิ่มเลือดเกิดมากขึ้น ร่างกายจะได้สลายได้ ลดการเกิดลิ่มเลือดลอยไปอุดที่ปอด โดยใช้ยาดั้งเดิม warfarin หรือยากลุ่มใหม่ NOACs ได้หมด หากไม่มีสิ่งใดทำให้เกิดลิ่มเลือดโดยทั่วไปก็รักษาสามถึงหกเดือน การรักษานานกว่านั้นพิจารณาเป็นกรณีไป
ภาพที่เห็นด้านซ้ายที่เป็นสี คือหลอดเลือดดำที่น่อง ปรกติหลอดเลือดดำจะแฟบ ๆ แบน ๆ (เงยหน้าขึ้น อย่าก้ม) สามารถใช้หัวตรวจอัลตร้าซาวนด์กดจนแบนได้ แต่หากมีลิ่มเลือดดำอุดตัน แรงดันในหลอดเลือดดำจะสูง จนกดหัวตรวจก็ไม่บี้แบน (บอกแล้วว่าให้เงยหน้า) ภาพขวาแสดงถึงแม้กด ก็ไม่เปลี่ยนขนาดหลอดเลือด (compression test : poor compression)
ก็ขอเตือนว่า นั่งนาน ๆ ยกแข้งยกขาขยับบ้าง ลงมาเดิน และจิบน้ำบ่อย ๆ จะช่วยลดโอกาสเกิดลิ่มเลือดดำอุดตันได้
"นั่งนานนานเลือดดำจะอุดตัน เปลี่ยนมานั่งในใจฉัน รับรองว่ามัน ... เลือดพล่านทั้งคืน"
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น