เลือดและส่วนประกอบของเลือด
เลือด-- ท่านใดเคยได้รับเลือดบ้างครับ หรือว่ามีท่านใดได้เข็มบริจาคเลือดมาแล้วบ้าง ผมเชื่อว่าทุกท่านเคยมีประสบการณ์ทางใดทางหนึ่งมาแล้ว วันนี้ผมมีเรื่องเล่าเกี่ยวกับเลือดครับ
เวลาที่ท่านไปบริจาคเลือดนั้น ทางหน่วยจะเก็บเลือดของท่านใส่สารกันเลือดแข็ง ไม่งั้นก็จะเสื่อมสภาพ เอาไปใช้ไม่ได้ หลังจากนั้นก็เอาไปเก็บรักษาและตรวจคัดกรองหาโรคที่อาจแอบแฝงมาได้ เพื่อเพิ่มความปลอดภัยกับผู้ที่จะรับเลือดอันไดแก่ การติดเชื้อไวรัสเอดส์ เชื้อไวรัสตับอักเสบ เชื้อมาลาเรีย เชื้อไวรัส HTLV ที่อาจก่อเกิดมะเร็งต่อมน้ำเหลืองได้ ไวรัส CMV, pavovirus B19 รวมๆแล้วเจ้าเชื้อไวรัสต่างๆนี้ สามารถแอบแฝงไปก่อโรคกับผู้ที่ได้รับเลือดได้จึงต้องคัดกรองกันอย่างดี โดยเป็นวิธีที่ไวมากๆครับ ท่านที่จะได้รับเลือดจะได้มั่นใจว่าเลือดนั้น "คลีน"
หลังจากนั้นก็จะเอาเลือด (whole blood) มาปั่นแยกส่วนประกอบต่างๆออกมาเพื่อใช้ให้ตรงกับโรคครับ คือว่า เลือดแดงๆที่เราเห็นนั้นจริงๆแล้วมีองค์ประกอบอีกมากรวมกันอยู่ เช่นเม็ดเลือดแดง เม็ดเลือดขาว เกล็ดเลือด น้ำเลือด โปรตีนต่างๆ เราจะเอามาปั่นด้วยความเร็วสูงที่อุณหภูมิต่างๆ เพื่อแยกเก็บแต่ละส่วนครับ เรามาดูกันครับ
เลือดรวม (whole blood) ก็คือเลือดที่ยังไม่แยกส่วน เก็บที่ 1-6 องศา ปัจจุบันเราใช้น้อยมากครับ ยังพอมีใช้ในกรณีเสียเลือดปริมาณมากๆ คือชดเชยในสิ่งที่เสียเลย และอีกประการคือ ในการถ่ายเลือด (exchange transfusion) ในผู้ป่วยมาเลเรียรุนแรง หรือ ภูมิคุ้มกันตัวเองอาละวาดทำร้ายตัวเองอย่างรุนแรง
เม็ดเลือดแดง (red cell) เอาเลือดรวมมาปั่นเก็บเฉพาะเม็ดเลือดแดง เป็นเลือดที่เราใช้มากสุดครับ มีความเข้มข้นเม็ดเลือดแดงสูง ใช้ทดแทนกรณีเสียเลือด หรือ ซีดจางมาก การปั่นเก็บแบบนี้ยังมีเม็ดเลือดขาวปนมาบ้างครับ ในเลือดคนเราเม็ดเลือดแดงจะมากกว่าเม็ดเลือดขาวมากๆเลยครับ ไอ้เจ้าเม็ดเลือดขาวอันนี้ ในผู้ป่วยบางรายก็ไม่ต้องการเพราะมันทำให้เกิดปฏิกิริยากับตัวผู้รับเลือดได้ คนไข้กลุ่มพิเศษนี้ไม่ต้องการเม็ดเลือดขาวเลยจึงต้องใช้กรรมวิธีกรองเม็ดเลือดขาวออกไปอีก เรียก Leucocyte-poored packed red cell หรือถ้าจะกรองมากขึ้นอีกก็จะเป็น leucodepleted red cell แทบไม่มีเม็ดเลือดขาวและสารคัดหลั่งจากเม็ดเลือดขาวเลย ปฏิกิริยาจะน้อยมาก มักใช้ในกลุ่มปลูกถ่ายอวัยวะครับ กรรมวิธีพวกนี้ยากและแพงครับ ต้องขอพิเศษจึงทำครับ
เกล็ดเลือด เอาเลือดรวมมาปั่น ก็จะเก็บเกล็ดเลือดได้ แต่ว่าเป็นสัดส่วนเล็กน้อยเท่านั้นครับ ทำให้เวลาให้เกล็ดเลือดบางครั้งให้กันเป็น 10-15 ถุงเลย เพราะแต่ละถุงมันน้อยมากๆครับ และมาจากเลือดรวมหลายๆถุง การให้เกล็ดเลือดจึงต้องเตรียมมากกว่า แพงกว่าครับ หรือในบางที่ผู้ป่วยที่ต้องการเกล็ดเลือดต่อเนื่อง เขาจะใช้วิธี หาคนที่ให้เกล็ดเลือดที่เข้ากับผู้ป่วยได้ มาเข้าเครื่องเก็บเฉพาะเกล็ดเลือด ทำให้ได้จากแหล่งเดียว ปั่นจากคนเดียวเอาแต่เกล็ดเลือดเท่านั้น ก็จะได้เกล็ดเลือดออกมาถุงใหญ่เทียบได้กับเกล็ดเลือดวิธีแรก 10 ถุงเลยครับ เรียกว่า single donor platelet ซึ่งจะไม่ค่อยมีการแพ้และ ไม่เกิดปฏิกิริยาต้านเกล็ดเลือดครับ (เพราะมาจากคนคนเดียวนั่นเอง)
พลาสมา หรือน้ำเลือดนั่นเอง เอาเลือดรวมมาปั่นแยกเม็ดเลือดไปแล้วเหลือแต่ส่วนน้ำก็เอามาเก็บแช่ที่ -18 องศา น้ำเลือดพวกนี้จะมีโปรตีนสำคัญที่ใช้ในการแข็งตัวของเลือด ใช้มนกลุ่มที่มีการแข็งตัวของเลือดผิดปกติครับ ซึ่งเราก็จะเอาน้ำเลือดที่แช่แข็งนี้ (FFP) มาปั่นแยกออกได้เป็นโปรตีนชนิดต่างๆเพื่อเอาไปใช้ต่างกัน อันนี้จะไม่ลงรายละเอียดนะครับ แต่จะบอกชื่อไว้ เช่น Cryoprecipitate, Prothrombin Complex Concentrate ไม่ว่าจะเป็นชื่อใดก็ใช้รักษาว่าเลือดไม่แข็งตัวจากขาดอะไร ก็ให้สิ่งนั้นชดเชยเข้าไปครับ
พอเข้าใจบ้างนะครับ สุดท้ายขอเชิญทุกท่านร่วมกันบริจาคโลหิตครับ มีคนต้องการใช้เลือดอีกมากครับ
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น