ผึ้งต่อย ต่อต่อย

ผึ้งต่อย ต่อต่อย ผมว่าผมอ่านหนังสืออายุรศาสตร์เยอะมากครับ แต่ผมเพิ่งเคยอ่านบทความเกี่ยวกับ ข้อมูลแมลงต่อยที่ลึก แน่น กระชับมากสุด ก็ของ
อาจารย์ อธิก แสงอาสภวิริยะ จากหนังสือ emergency medicine ของแพทย์พระมงกุฏฯ ที่เพิ่งวางจำหน่ายพร้อมการจัดรีวิว เมื่อ 11 กย นี้เอง อ่านแล้วจับใจความ สรุปง่ายๆมาให้ท่านลิ้มรสกันเป็นข้อๆ ดังนี้

1. แมลงที่มีพิษ ออกฤทธิ์แบบเดียวกันนี้คือ ผึ้ง ต่อ แตน มด ย้ำๆ มดด้วยนะครับ พิษทั้งหมดนี้ ทำให้บวม ไหม้ การทำลายเนื้อเยื่อ ถ้ารุนแรงอาจมีหลอดลมตีบ หัวใจล้มเหลว ไตวายได้ และมดจะมีสาร alkaloid toxins ทำให้เกิดตุ่มน้ำครับ

2. ปฏิริยาจะรุนแรงมากๆ ในการถูกต่อยครั้งที่สอง เพราะ ร่างกายจดจำสารกระตุ้นพิษครั้งก่อนได้ และ.และ.. การจดจำอันนี้อาจผิดพลาดได้ หมายถึง ครั้งนี้ถูกผึ้งต่อย ครั้งหน้าถูกมดกัดแต่เกิดปฏิกิริยารุนแรงเหมือนถูกผึ้งต่อยครั่งที่สองได้ ( cross reaction )
ปฏิกิริยามีทั้งเป็นเล็กๆน้อยๆ ตรงที่ถูกต่อย หรือเป็นบริเวณกว้างๆมากกว่า 10 เซนติเมตร ลามตามเส้นน้ำเหลือง คล้ายๆผื่นผิวหนังติดเชิ้อได้ สุดท้ายก็อาจเป็นผลจากพิษทั้งตัว เกิดมีไข้ อวัยวะล้มเหลวได้

3. ปริมาณพิษ สัมพันธ์กับอาการ แต่บางทีพิษน้อย แต่คนๆนั้นไวต่อการแพ้ก็อาจแพ้รุนแรงได้ หรือบางทีก็อาจเกิดปฏิกิริยาหน่วง คือ หายไปแล้วกลับมาเกิดได้อีก ดังนั้น การสังเกตอาการจึงสำคัญมาก โดยเฉพาะถูกต่อต่อย เพราะมันพิษมากและต่อยหลายที หรือ เคยแพ้รุนแรงมากมาก่อน แต่ว่าอุบัติการณ์พบแพ้รุนแรงจากผึ้งมากกว่าต่อ อาจเป็นเพราะว่า คนโดนผึ้งต่อยมากกว่าต่อนั่นเอง

4. การรักษาก็มักให้ยาตามอาการ ในรายรุนแรงอาจต้องให้ยากระตุ้นหลอดเลือด epinephrine, ยาสเตียรอยด์ ยกเว้นถ้าโดนต่อ yellow jacket ต้องฉีดยาบาดทะยักร่วมด้วย เพราะมันหาอาหารในกองขยะ ส่วนยาฆ่าเชื้อไม่มีข้อบ่งชี้ให้ ยกเว้นติดเชื้อซ้ำเข้าไป

5. การทดสอบทางผิวหนัง เชื่อได้ไม่ร้อยเปอร์เซ็นต์นะครับ แค่เป็นแนวทางช่วยในการป้องกันและให้ยาเท่านั่น เช่น ต่อ yellow jacket และ แตน hornet ก็จะมีปฏิกิริยาข้ามกันได้ ใช้สำหรับผู้ที่จะรักษาด้วยการฉีดพิษเช่นเคยแพ้รุนแรงแต่ไม่รู้ว่าแพ้ตัวอะไร หรือ อาชีพเสี่ยงต่อการถูกต่อย ต้องป้องกัน ( ไม่ใช่นักมวยนะครับ )
หรือใช้การทดสอบดูระดับภูมิคุ้มกันต่อตัวแมลง ( specific IgE ) ที่ใช้เฉพาะรายที่จำเป็นมากๆจริงๆ คือเคยแพ้หนักๆมากแล้ว ( แหม..น่าไปทดสอบกับทีมลิเวอร์พูลนะครับ )

6.การรักษาแบบให้พิษ venom immunotherapy ใช้ในรายที่แพ้มากๆ และเสี่ยงที่จะแพ้อีก เช่น ทหารออกรบ คนเลี้ยงผึ้ง คนที่เคยแพ้รุนแรงมากๆ ถ้าแพ้อีกจะอันตราย ช่วยลดความรุนแรง ร่างกายต้านพิษได้ แต่ต้องใช้เวลารักษาต่อเนื่อง 3-5 ปี และมีโอกาสกลับมาแพ้ซ้ำ ปัจจุบันจึงแนะนำเฉพาะรายครับ

ไม่เคยอ่านรีวิวเรื่องนี้แบบเจ๋งๆแบบนี้มาก่อน เลยมาเล่าสู่กันฟังครับ ค้นข้อมูลเพิ่มตอนนี้ เจอแต่ข้อมูลพิษ ของ yellow jacket ที่เป็นศัตรูของ antman ในหนังครับ