05 พฤษภาคม 2560

ลิ่มเลือดดำอุดตัน ภาษาชาวบ้าน

ลิ่มเลือดดำอุดตัน ภาษาชาวบ้าน แปลงร่างจากการบรรยายของ ศ.นพ.พันธุ์เทพ อังชัยสุขศิริ ในงาน RCPT 2017 และข้อมูลแนวทางจาก ACCP 2016, ESC 2014

1. หลอดเลือดดำอุดตัน จะมีอันตรายถ้าเกิดในระดับสูงๆ ใกล้ลำตัว ยิ่งเกิดที่หลอดเลือดเล็กๆ ไกลลำตัวอันตรายจะลดลง อันตรายที่ว่าคือ ลิ่มเลือดมันลอยไปอุดตันที่หลอดเลือดแดงในปอด อุดตันเร็วแรงเสียชีวิตได้เลยครับ

2. แบ่งออกเป็นสองอย่าง อย่างแรกเกิดจากสิ่งกระตุ้น อันนี้การพยากรณ์โรคจะดี โอกาสเกิดซ้ำต่ำกว่าเพราะเราทราบสิ่งกระตุ้น อันได้แก่ การผ่าตัด การนอนติดเตียงนานๆ ยาคุมกำเนิด การกดทับจากก้อน อย่างที่สองคือไม่ทราบสิ่งกระตุ้นชัดๆ ทราบแต่ปัจจัยเสี่ยง ปัจจัยเสี่ยงที่พบบ่อยคือ พันธุกรรม มะเร็ง การขาดสารละลายเลือดตามธรรมชาติ พวกนี้อาจต้องรักษานานถ้ากำเริบ

3. อาการหลักๆคือขาบวม ไม่เท่ากัน จะรอให้สีคล้ำคือช้าไปแล้ว สรุปว่าประวัติและการตรวจร่างกายจะไม่เฉพาะเจาะจง ชวนให้สงสัยเท่านั้น ยิ่งถ้ามีปัจจัยเสี่ยงก็จะยิ่งสงสัยมากขึ้น "ความสงสัย" มีค่ามาก เพราะถ้าไม่สงสัยก็ไม่คิดถึงโรคนี้ ไม่ส่งตรวจ (อาจใช้ Well's score เป็นตัวแทนความสงสัยที่เป็นสากลได้)

4. ถ้าเราสงสัยมากๆ ก็ส่งตรวจด้วยการถ่ายภาพดูหลอดเลือดดำว่าตันไหม วิธีที่ดีก็ฉีดสีเข้าไปตรงขา แล้วดูว่าสีมันตันหรือเปล่า แต่ว่าทำยาก ปัจจุบันจึงมีการถ่ายภาพโดยเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ฉีดสีที่หลอดเลือดเหมือนฉีดยา หรือเอกซเรย์คลื่นแม่เหล็กไฟฟ้าหลอดเลือดดำ แต่ถ้ามันแพง และส่งยาก เมื่อข้อสงสัยของเรามีน้ำหนักพอ (เห็นไหม ข้อสงสัยสำคัญมาก) ใช้การทำอัลตร้าซาวนด์พอทดแทนได้ครับ

5. แต่ถ้าข้อสงสัย ก้ำกึ่งๆ ไม่ชัดเจน ก่อนจะไปฉีดสี เอกซเรย์ซึ่งราคาแพง อาจใช้การตรวจ D-dimer ก่อนได้ ถ้าผลตรวจ D-dimer ไม่สูง (ความสงสัยเราน้อยตั้งแต่แรก) เรียกว่าแทบจะตัดความเป็นไปได้ของการเกิดลิ่มเลือดดำอุดตันทิ้งไปเลย ...ผู้ส่งตรวจต้องทราบข้อจำกัดการแปลผล D-dimer ด้วยนะครับ ที่สำคัญคือมันเพิ่มตามอายุ จึงควรใช้ age-adjusted D-dimer ....

6. ในกรณีเกิดโรคและเสี่ยงมาก อันตรายต่อการเกิดเลือดดำไปอุดตันที่ปอด เราจะให้การรักษา การรักษาคือให้ยาป้องกันเลือดแข็ง แบ่งออกเป็นสามระยะ ระยะเริ่ม (initial) เพื่อให้ยาถึงระดับรักษาในหนึ่งถึงสามสัปดาห์ ระยะยาว (longterm)เพื่อให้ระดับยาสูงพอที่เลือดจะไม่แข็งต่อเนื่อง ไปอีกสามเดือน บางกรณีอาจหกเดือน และระยะต่อเนื่อง (extended) เพื่อป้องกันการเกิดซ้ำ อันนี้ยังไม่มีกำหนดเวลาชัดๆ ต้องมาคุยถึงประโยชน์และโทษของการรักษาเป็นรายๆไป

7. ยาที่ใช้แบ่งออกเป็นสองพวก .. กลุ่มมาตรฐาน และ กลุ่มใหม่ ยากลุ่มมาตรฐานคือ ยาฉีดเข้าใต้ผิวหนัง (low molecular weight heparin) และ ยากิน warfarin ยาสองตัวนี้ใช้มานาน ราคาถูก มีใช้ทุกที่ประสิทธิภาพดี แต่ต้องควบคุมระดับยาให้ได้ ต้องนัดมาบ่อยๆ ถ้าระดับยาเกิน โอกาสเลือดออกจะสูง โดยเฉพาะออกในกระโหลกศีรษะ
ส่วนยากลุ่มใหม่ เป็นยากิน ออกฤทธิ์เร็ว เวลาเกิดปัญหาก็หมดฤทธิ์เร็ว สะดวก แต่ข้อเสียคือ แพงกว่ายาเดิมเกือบ ยี่สิบห้าเท่า ผลการศึกษายุคปัจจุบันแสดงให้เห็นว่าประสิทธิภาพในการรักษาและป้องกันการเกิดซ้ำ พอๆกับยากลุ่มมาตรฐานเดิม แต่ข้อเด่นคือ มันมีผลเสียเลือดออกที่รุนแรงนั้น พบน้อยกว่ามากๆ

8. แนวทางปัจจุบัน แนะนำให้ใช้ยาใหม่ก่อน แต่ถ้าใช้ไม่ได้ก็ใช้ยามาตรฐานและควบคุมดีๆ ในช่วงเริ่มและระยะยาว ส่วนการรักษาระยะต่อเนื่องต้องรอผลการศึกษาของยาใหม่ ตอนนี้ออกมาบ้างแล้ว ตรงนี้อย่าลืมนะครับ ว่าราคายาแพงมาก การใช้แบบยังไม่มีจุดสิ้นสุด ต้องคำนึงค่าใช้จ่าย ถ้าว่าตามการศึกษากินยาตัวใดก็ตาม ลดการเกิดซ้ำเกือบ 80% เพราะเทียบกับยาหลอก
ยา rivaroxaban และ apixaban เริ่มเป็นยากินตั้งแต่ต้นเลย มีการปรับขนาดยาตามเวลา
ยา dabigatran และ ยา edoxaban ให้เริ่ม LMWH ก่อนห้าวันแล้วเปลี่ยนเป็นสองตัวนี้
ยา warafrin ให้เริ่มพร้อมกับ LMWH และหยุดยาฉีด LMWH เมื่อระดับเลือดได้ตามที่กำหนด

9. ติดตามอาการหลังจากเริ่มรักษาด้วย ถ้าใช้ warfarin ต้องนัดมาติดตามค่าเลือดอยู่แล้ว อย่าลืมว่าอาจมีอาการเลือดออกได้ตลอดในช่วงที่กินยา สอนการสังเกตอาการหลอดเลือดดำไปอุดตันที่ปอด ถ้ามีอาการต้องรีบสุดชีวิตไปหาหมอที่ใกล้ที่สุด
ในการตัดสินใจใช้ยาต่อหรือหยุดยาในระยะต่อเนื่อง การใช้ค่า D-dimer จะกลับมาช่วยบอกโอกาสการเกิดซ้ำหลังหยุดยาได้ดี เพื่อคุยผลดีผลเสียของการกินยาต่อและหยุดยา

10. สำหรับในกรณี โรคมะเร็ง แนะนำการใช้ยาฉีด LMWH ต่อเนื่องดีกว่ายากิน warfarin แต่ก็ต้องคุยกันนะครับ เพราะต้องฉีดทุกวันไปอีกนาน ส่วนยากลุ่มใหม่ข้อมูลในลิ่มเลือดดำอุดตันที่เกี่ยวข้องกับมะเร็งยีงไม่มากพอและยังไม่ดีพอ

11. เหนื่อยแล้ว พอแค่นี้ ... เอมเร่ ชาน ตีลังกาจักรยานอากาศยิงเข้าประตูอย่างงดงาม ส่งผลให้ลิเวอร์พูลชนะอย่างยิ่งใหญ่ ยึดตำแหน่งที่สามอย่างเหนียวแน่น คู่แข่งทั้งสองจากเมืองแมนเชสเตอร์ก็ได้แต่ร้องเพลง "ได้แต่ฝันหวาน"ต่อไป โดยเฉพาะทีมสีแดงๆอะไรเนี่ยแหละ จำชื่อไม่ได้ ฮ่าๆๆ
--- ประวัติการคว้าแชมป์คือมายา อันดับตรงหน้าสิ คือ ของจริง ---

ไม่มีความคิดเห็น:

แสดงความคิดเห็น

บทความที่ได้รับความนิยม