ต่อมน้ำเหลืองโต

 ต่อมน้ำเหลืองโต

ต่อมน้ำเหลือง (lymph node) เป็นอวัยวะในระบบน้ำเหลือง ทำหน้าที่หลักคือเป็นศูนย์ชุมทางน้ำเหลือง สถานีตรวจจับความผิดปกติ ไม่ว่าจะเป็นเชื้อโรค ไม่ว่าจะเป็นเซลล์ผิดปกติ ไม่ว่าจะเป็นสารอักเสบ ไม่ว่าจะเป็นสิ่งแปลกปลอม เมื่อสิ่งผิดปกติมาถึงต่อมน้ำเหลืองจะเกิดการดักจับ ผลิตเซลล์ต่อสู้ เร่งการทำงาน ทำให้เกิดต่อมน้ำเหลืองบวมโต

แสดงว่าต่อมน้ำเหลืองทำงานตลอดเวลาครับ โตบ้างยุบบ้างสลับกันไป โตมากโตน้อย ด้วยหลายปัจจัย ที่เราเองอาจคลำพบได้หรือเวลาคุณหมอตรวจร่างกายก็จะคลำพบได้ และหลายครั้งก็ยุบเองในเวลาไม่กี่วัน

แต่จะมีความผิดปกติของต่อมน้ำเหลืองบางอย่างที่มีความสำคัญที่จะต้องหาสาเหตุ หรือต้องติดตามว่าอาจจะเป็นโรค ไม่ว่าเป็นโรคติดเชื้อ โรคจากการอักเสบเรื้อรัง โรคเนื้องอกของระบบโลหิต หรือเนื้องอกแพร่กระจายมาจากที่อื่น ตำรามาตรฐานจะระบุค่า likelihood ratio คือโอกาสเกิดโรคถ้าตรวจพบความผิดปกติ อันนี้ไม่ขึ้นกับความชุกของโรคใด ผมอ่านมาหลายเล่ม ขอเรียงลำดับตามโอกาสเกิดโรคจากมากไปน้อยนะครับ

1.ต่อมน้ำเหลืองที่ยึดติดกับอวัยวะด้านใต้ของมัน ปกติต่อมน้ำเหลืองที่คลำได้ จะอยู่ได้ผิวหนัง ขยับตามขั้นไขมันใต้ผิวหนัง แต่ถ้าต่อมน้ำเหลืองนั้นยึดติด ไม่ขยับ ไม่โยกไปมา อันนี้ต้องระวังว่ามีคือของจริง ต้องหาโรคจริง ๆ ที่พบบ่อยคือแถวลำคอ บริเวณไหปลาร้าและรักแร้

2.ขนาดที่โต ปกติเราจะถือว่าต่อมน้ำเหลืองโต เมื่อมีขนาดส่วนที่กว้างที่สุดมากกว่า 10 มิลลิเมตร แต่หากต่อมน้ำเหลืองที่โตมากกว่า 9 เซนติเมตร (พยายามไปค้นว่าเอาตัวเลขมาจากไหนเนี่ย) จะมีโอกาสเป็นโรคสูงมาก แต่ตัวเลขทั่วไปก็จะคิดว่าถ้าเกิน 4 เซนติเมตร ก็ต้องทำการสืบค้นและเฝ้าระวังแล้วครับ

3.ลักษณะทางกายภาพที่บ่งชี้ว่าน่าจะเป็นโรคหรือต้องสืบค้นคือ เนื้อแข็ง ประมาณเยลลี่กัมมี่ หรือยางลบดินสอ อันนี้ถือว่าแข็งมากแล้วครับ

หรือผิวไม่เรียบ ปกติแล้วจากต่อมน้ำเหลืองขึ้นมาจนคลำได้ จะผ่านเนื้อเยื่อหลายชั้น จะแปรสภาพเป็นเรียบดี แต่ถ้าขรุขระ อันนี้ของจริงล่ะครับ

4.ตำแหน่ง ปรกติแล้วตำแหน่งของต่อมน้ำเหลืองที่โต จะบ่งชี้บริเวณชุมทางของท่อน้ำเหลืองที่เข้ามาสู่ต่อม เช่น ใต้คาง ก็จะรับผิดชอบ ผิวหนังบริเวณคาง ริมฝีปาก เรื่อยไปถึง ฟันล่าง ใต้ลิ้น

ตำแหน่งที่ไม่ค่อยโต และหากโตก็จะต้องสงสัยว่าเกิดโรคหรือต้องค้นหา คือ ตำแหน่งเหนือกว่ากระดูกไหปลาร้า นับจากด้านล่างของลำคอมาจนถึงขอบบนของกระดูกไหปลาร้า ทั้งซ้ายและขวาครับ

5.อายุมากกว่า 40 ปี น้ำหนักโอกาสการเกิดโรคหรือต้องสืบค้นที่ต้องทำ อาจไม่มากเท่าข้อที่ผ่านมาก แต่เนื่องจากเมื่ออายุมากขึ้น โอกาสเกิดโรคมะเร็งจะเพิ่มขึ้น การตรวจพบต่อมน้ำเหลืองโต โดยเฉพาะโตมาก แข็ง หรือโตมาต่อเนื่อง คงต้องระวังและสืบค้นมากขึ้นครับ