เรื่องเล่าจากคลินิก : นิ้วบอกโรค : ทักษะการตรวจร่างกาย

 เรื่องเล่าจากคลินิก : นิ้วบอกโรค : ทักษะการตรวจร่างกาย

เกือบปิดคลินิกแล้ว เสียงโทรศัพท์ดังขึ้น เสียงปลายสายแจ้งมาว่า กำลังมาตรวจกับคุณหมอ เดินทางมาจากต่างอำเภอ จะทันไหม

พนักงานจิปาถะ : ทันครับ อุตส่าห์มาตั้งไกล คุณหมอรอตรวจแน่ครับ

ปลายสาย : ขอบคุณครับอีก 15 นาทีครับ

ผู้ป่วยขับรถเดินทางมาคนเดียว เป็นรถกระบะกลางเก่ากลางใหม่ อายุ 60 ปีพอดิบพอดี ท่าทางแข็งแรง ทะมัดทะแมง ผู้ป่วยรับราชการและเกษียณอายุ มาทำสวนที่บ้าน ก็ยังทำสวนได้

พนักงานจิปาถะ : เชิญด้านในครับ

คนไข้ : คุณหมอยังไม่กลับใช่ไหมครับ

พนักงานจิปาถะ : ยังครับ

พนักงานจิปาถะยิ้ม พาคนไข้เข้าไปในห้องตรวจ แล้วนั่งลงข้างคนไข้

ประวัติดังนี้ : ผู้ป่วยมีอาการถ่ายเหลวบ่อย เกิดขึ้นในช่วง 6 เดือนมานี้ แต่ละครั้งจะถ่ายเหลว 2-3 วันแล้วหยุด เว้นไปประมาณ 1-2 สัปดาห์แล้วเกิดอีก

ปริมาณถ่ายเหลวไม่มาก ประมาณวันละ 500-800 มิลลิลิตร ไม่มีมูกเลือดปน

ผู้ป่วยแจ้งว่าตรวจสุขภาพประจำปี (กับหน่วยงาน) ไม่เคยขาด ผลการตรวจปกติทุกปี

ผู้ป่วยไปตรวจรักษามาหลายที่ ตรวจคลำท้องปกติ ตรวจอุจจาระในทุกที่ที่รักษา ผลปกติดี ได้รับยาฆ่าเชื้อมาแล้วสามขนาน ยาฆ่าเชื้อปรสิตหนอนพยาธิมาแล้วด้วย มีสถานพยาบาลหนึ่งแห่งตรวจอัลตร้าซาวนด์ช่องท้องพบว่าปกติ

ผู้ป่วย : ผมสงสัยว่าเกิดจากยาหรือเปล่าครับหมอ ไปหาอ่านมาบอกว่า ยามันฆ่าเชื้อหมด เราเลยถ่ายเยอะขึ้น นี่ก็ถ่ายจนผอมไปหมดแล้ว

พนักงานจิปาถะ : นั่งเงียบพักนึง เรียงลำดับและวาดภาพในหัว

ปัญหาคือ ถ่ายเหลวเรื้อรัง… ไปตรวจมาหลายที่ปกติดี กินยาฆ่าเชื้อไม่หาย กำลังสงสัยว่าเกิดจากยา

พนักงานจิปาถะกำลังคิดตาม ไปตรวจมาห้าแห่งแล้ว ไม่เจออะไรเลย แต่ไม่ดีขึ้น

หรือจะลองจัดเรื่องเล่าอีกแบบ

… ท้องผูกสลับท้องเสีย และน้ำหนักลดลง ในคนสูงวัย …

พนักงานจิปาถะ : มีเครือญาติเป็นมะเร็งไหมครับ

คนไข้ : แม่เป็นมะเร็ง ไม่ทราบชนิด เป็นแบบแพร่กระจายมาที่ตับ ไม่ทราบว่าเกิดมาจากที่ใด

พนักงานจิปาถะ : ผมขอตรวจร่างกายทางทวารหนักนะครับ ใช้นิ้วตรวจในทวารหนัก ไม่เจ็บ แต่อาจตึง ๆ บ้าง

สิ่งที่น่ากังวลคือ ข้อมูลที่ได้จากผู้ป่วยว่า สถานพยาบาลทั้งห้าแห่งที่ผ่านมา ไม่เกิดการตรวจทางทวารหนักเกิดขึ้นเลย

การตรวจร่างกายทางทวารหนัก (digital rectal examination) จะไม่ทำในสองกรณีคือ หมอไม่มีนิ้ว และ ผู้ป่วยไม่มีก้น

จากหนังสือ Bailey and Love’s Short Practice of Surgery

ปรากฏว่าเมื่อตรวจทางทวารหนักพบ rectal shelves คือ ดันนิ้วเข้าไปแล้วเจอก้อนดันนิ้วสู้กัน

เขียนประเด็นใหม่ : ผู้ป่วยชายอายุ 60 ปี มีอาการท้องผูกสลับท้องเสียต่อเนื่องกัน 6 เดือน น้ำหนักตัวลดลงชัดเจน มีประวัติมารดาเป็นมะเร็งไม่ทราบชนิด ตรวจร่างกายพบ rectal shelves

ถ้าจั่วหัวแบบนี้ ทุกคนคงคิดเหมือนกันว่าเป็นมะเร็งลำไส้ใหญ่ แต่ถ้าเรียบเรียงผิดและไม่ตรวจทวารหนัก ก็อาจไม่คิดถึงหรือคิดถึงโรคนี้ช้าลง

พนักงานจิปาถะคนนั้น เขียนจดหมายส่งตัวให้คนไข้ไป สองสัปดาห์ต่อมาผู้ป่วยนำภาพเอ็กซเรย์คอมพิวเตอร์มาให้ดู และได้รับการนัดตรวจเพื่อวางแผนผ่าตัดก้อนมะเร็งที่ลำไส้ใหญ่ส่วนปลายกับทางศัลยแพทย์เรียบร้อยแล้ว

หลังจากให้คำแนะนำ ให้กำลังใจและคนไข้กลับไปแล้ว พนักงานจิปาถะคนนั้น ยกนิ้วชี้ขวาขึ้นมาตรงหน้า แล้วคิดในใจ เราก็มีของมีค่าติดตัวกับเขาเหมือนกันนะเนี่ย