การใช้ยาปฎิชีวนะอย่างสมเหตุสมผล

การใช้ยาปฎิชีวนะอย่างสมเหตุสมผล ยุคปัจจุบันนี้ทำได้ยากมากโดยเฉพาะกับโรคที่มีความเชื่อผิดๆมานานและประเทศที่เข้าถึงยาฆ่าเชื้อได้ง่ายๆ ผมเพิ่งได้หนังสือ Pearls and Pitfalls in infectious disease จากทางสมาคมโรคติดเชื้อ มีบทความเกี่ยวกับ การใช้ยาอย่างสมเหตุสมผล ของ อ.พรพรรณ กู้มานะชัย จึงเอามาดัดแปลงเป็นบทสนทนาที่อยากให้เกิดจริงๆในสังคมไทย

คุณมานี สาวออฟฟิศไฟแรง กำลังจะทำยอดขายเพื่อขึ้นเป็นเจ้าหน้าที่อาวุโส เกิดมีอาการไข้สูง เจ็บคอมาก กลืนเจ็บ เธอไม่อยากเสียเวลาไปหาหมอจึงเลือกที่จะไปที่ร้านขายยาเปิดใหม่ข้างๆออฟฟิศ ในร้านมีชายวัยกลางคนท่าทางใจดี นั่งทำบัญชีอยู่ ใส่เสื้อเภสัชกรติดชื่อวีระ

มานี : คุณน้าคะ หนูมาซื้อยาคะ ไข้เจ็บคอมาสองวันแล้ว อยากได้ยา ออกเมนติน (amoxicillin/clavuronic) ที่นี่มีไหมคะ

วีระ : แต่จริงๆส่วนมากจะเกิดจากเชื้อไวรัสนะหนู น้าไม่อยากให้หนูเกิดเชื้อดื้อยาในอนาคต โอกาสติดเชื้อแบคทีเรียแค่ 10% เท่านั้น หนูมีอาการอย่างใดอีกไหม

มานี : ก็ไข้สูงมากค่ะ วัดเองที่บ้านสูงกว่า 38 องศา ไม่ไอเลย ลองส่องคอดูมันมีจุดหนองสีเหลืองนวลๆที่คอและทอนซิล แถมยังมีก้อนเจ็บที่คอด้วยค่ะ (ขอเสริมว่า ต้องเป็นก้อนต่อมน้ำเหลืองที่คอนะครับ ไม่ใช่ที่ใต้คาง)

วีระ : ที่หนูเล่ามาทั้งหมดเรียกว่าเป็นเกณฑ์การวินิจฉัยการติดเชื้อแบคทีเรีย group a streptococcus ที่เกิดในลำคอครบทุกข้อเลยนะ ถ้ามีอาการแบบนี้แหละจึงจะต้องรับยา ถ้าไม่ได้เป็นแบบนี้ส่วนมากก็จะเป็นการติดเชื้อไวรัส กินน้ำมากๆ กินยาลดไข้ พักมากๆสักสามสี่วันก็จะหายเองได้ งั้นเดี๋ยวจะจัดยาให้นะ เอายา penicillin V แล้วกันกินสักสิบวัน

มานี : อ้าว ไม่มีออกเมนตินหรือคะ เขาว่ามันแรง สองวันหายเลย

วีระ : จริงๆแล้วกินยาฆ่าเชื้อนี่ไม่ได้หายเร็วขึ้นเท่าไหร่หรอกหนู แต่ใช้เพื่อควบคุมโรคและป้องกันไม่ให้เกิดโรคลิ้นหัวใจอักเสบต่างหาก และยังลดโอกาสเกิดโรคแทรกเช่นหูอักเสบ ไซนัสอักเสบด้วย

มานี : เพนนิซิลิน วี มันแรงกว่าหรือคะ

วีระ : สำหรับติดเชื้อในลำคอ มันเกินจำเป็นนะแล้วอาจเกิดผลเสียท้องเสียและอาจทำให้เชื้อดื้อยาได้ ยังไม่มีเชื้อตัวนี้ที่ดื้อยา pennicillin นะมันยังเป็นยาที่เหมาะสมที่สุดแต่มันต้องกินวันละสามเวลา แต่ถ้าหนูงานยุ่งอาจใช้ยา amoxicillin ขนาด 500 มิลลิกรัม กินหนึ่งเม็ดหลังอาหารเช้าและเย็นแทนได้ (ขอย้ำว่าหนึ่งเม็ดนะครับ) หนูแพ้ยาไหมเอ่ย

มานี : ไม่แพ้หรอกค่ะ แหมนึกว่าใช้ยาแรงแล้วจะดีซะอีก

วีระ : ใช้ยาให้เหมาะดีกว่าหนู ยาฆ่าเชื้ออื่นๆก็ไม่แนะนำนะ ยกเว้นถ้าหนูแพ้ penicillin ก็จะใช้ยา roxithromycin แทน ตัวอื่นๆจะแพงกว่าและอาจมีผลข้างเคียงได้มากกว่านะ (ไม่ใช้เป็นตัวแรกเพราะมีเชื้อดื้อยา 20%)

มานี : แล้วหนูต้องมียาอื่นอีกไหมคะ ยาอมฆ่าเชื้อ ยาลดบวม เห็นเขาโฆษณากันมาก

วีระ : ไม่มีข้อบ่งใช้และไม่จำเป็นแถมยังเปลืองเงินและเสี่ยงต่อการเกิดผลเสียด้วยนะ โดยเฉพาะพวกยาอมที่ผสมสารฆ่าเชื้อ มันจะไปฆ่าเชื้อดีๆในลำไส้และก่อให้เกิดการดื้อยาอีกด้วย เอ้านี่จ้ะ ห้าสิบบาท
มานี : โห ถูกมากเลย ขอบคุณนะคะ ไม่งั้นก็คงต้องเสียเงินซื้อยาแพงๆแถมไม่เกิดประโยชน์อีก หนูขอตัวนะคะ

ขณะที่มานีเดินออกไป สวนกับชายหนุ่มติดป้ายชื่อวีระ ก็นึกประหลาดหันไปดูที่เค้าน์เตอร์ก็ไม่พบคุณน้าคนนั้นแล้ว แต่ก็ไม่ได้ติดใจอะไร

ขณะที่หลังร้านนั้น ชายสูงอายุเดินออกมา ยิ้มมุมปาก ดึงหน้ากากชายชราและถอดเสื้อกาวน์ออก เผยให้เห็นเป็นชายหนุ่มที่หล่อมาก และเห็นเสื้อยืดสีขาวที่หน้าอกมีลายสกรีน “อายุรศาสตร์ ง่ายนิดเดียว” ก้าวขึ้นนิสสันมาร์ชคันเก่า แล้วขับรถจากไป