Heat Stroke ภาวะร้อนเกินปกติ เข้ากับสภาพอากาศตอนนี้มากๆ กับเอลนิโนเดือนสุดท้าย หลายๆท่านคงเคยได้ยินเรื่องอันตรายจากความร้อนเกินไป วันนี้จะมาสรุปง่ายๆให้ฟังครับ
ร่างกายคนเราต้องใช้พลังงานในการสร้างอุณหภูมิกายให้คงที่และรับเอาความร้อนจากนอกร่างกายมาด้วยเช่น โดนแดดหรืออยู่ในภาวะที่อากาศร้อนมากๆ ในขณะเดียวกันก็มีการถ่ายเทความร้อนออกนอกตัว โดยกลไกหลักคือหัวใจปั๊มเลือดมากขึ้น ไปที่หลอดเลือดใต้ผิวหนังที่ขยายขนาด เอาความร้อนมาแผ่ออกนอกตัวและออกมาทางเหงื่อครับ ทั้งหมดควบคุมจากตัวรับอุณหภูมิที่ผิวหนังส่งข้อมูลให้สมองส่วน-ไฮโปทาลามัส-ส่งสัญญาณไปที่หัวใจและหลอดเลือด เพื่อทำการปรับอุณหภูมิกายให้คงที่ครับ (ยังกับเครื่องปรับอากาศเลยครับ) ดังนั้นถ้าเกิดสร้างความร้อนมากแล้วระบายไม่ทัน หรือ สร้างความร้อนปกติแต่ระบายไม่ได้ ความร้อนสะสมในตัวก็จะเพิ่มสูงจนอุณหภูมิกายสูงกว่า 41 องศาเซลเซียสครับ
สาเหตุที่เกิดมีมากมายนะครับ แต่ผมจะกล่าวถึงที่พบได้และมีโอกาสเกิดได้ก็แล้วกัน จากการสร้างความร้อนมากๆเช่น ออกกำลังกายหนักมากๆอย่างต่อเนื่อง, ได้รับความร้อนจัดจากภายนอก เช่น อยู่กลางแจ้งโดนแดดจัดนานๆ หรือมีคลื่นรังสีความร้อนในช่วงนั้น, จากภาวะที่กล้ามเนื้อกระตุกทั้งตัวพร้อมๆกันเช่น ชัก ได้รับยาพิษสตริกนิน โคเคน แอมแฟตามีน ยากระตุ้นระบบประสาท serotonin เช่นยาโรคซึมเศร้า, ภาวะบางอย่างเช่นติดเชื้อรุนแรง ไทรอยด์เป็นพิษ
ส่วนสาเหตุที่ทำให้การระบายความร้อนบกพร่องเช่น ผิวหนังไหม้ ,ยากลุ่ม anticholinergic antihistamine ทำให้การหลั่งเหงื่อผิดปกติไป, หัวใจบีบตัวไม่ดี หรือ ไม่สามารถปรับตัวเพื่อลดอุณหภูมิได้ สมองปรับไม่ดี เช่นเด็กมากๆหรือแก่มากๆ, ขาดน้ำ เพราะน้ำเป็นตัวพาความร้อนออกจากร่างกาย
อาการที่จะเกิด ก็ชัดเจนดีนะครับ ตัวจะร้อนๆๆ ร้อนมากขึ้นเรื่อยๆ ข้อสังเกตอันหนึ่งที่แยกจาก "ไข้" เพราะไข้คือมีสิ่งอื่นๆมาทำให้สมองเราปรับอุณหภูมิตัวเราให้สูงขึ้น สมองเราสั่งเราเองเช่นการติดเชื้อหรืออุบัติเหตุ แต่อุณหภูมิกายที่สูงดังที่เรากล่าวมาข้างต้นเกิดจากสิ่งอื่นมาสร้างความร้อนโดยที่ศูนย์ควบคุมของเราตอบสนองปกติ ข้อสังเกตนั้นคือ ไข้นั้นมักจะตัวร้อน สั่น เหงื่อไม่ออกตอนไข้ขึ้นแต่จะออกตอนไข้ลง แต่ heat stroke มักจะเหงื่อออกมากตั้งแต่แรกๆ ทั้งๆที่ขับเหงื่อออกซะอย่างนั้นยังขับความร้อนออกไม่ทันเลย
และพอร้อนมากๆสิ่งมี่เกิดคือ ซึม เพ้อ หัวใจปั๊มเลือดเร็วมากจนหัวใจวาย เลือดไม่พอทั้งๆที่ปั๊มแรงดีเพราะน้ำระเหยจากตัวไปหมดแล้ว (high output heart failure) ไตเริ่มขาดเลือดเริ่มไตวาย มีการกระตุ้นการแข็งตัวของเลือดไปอุดตันเส้นเลือดทั้งตัว (DIC) สุดท้ายจะเกิดระบบอวัยวะล้มเหลวทั้งตัวครับ
รักษาอย่างไร การรักษาหลักคือเอาความร้อนออกครับ ที่ใช้ตอนนี้คือให้ถอดเสื้อผ้าออกแล้วใช้น้ำเย็นละอองฝอยพ่นตัวครับ เหมือนท่านฉีดผ้าก่อนรีดคล้ายๆกัน ให้ละอองน้ำพาความร้อนออกไป อย่าใช้ผ้าโปะไว้ตลอดนะครับเพราะความร้อนจะพาออกไปไม่ได้ หลักการนี้สามรถใช้ลดไข้อื่นๆก็ได้คือใช้น้ำเช็ดแล้วซับแห้งซ้ำๆกันครับ ส่วนวิธีอื่นๆเคยมีการศึกษาแต่ว่าทำยากมาก คือ การจุ่มตัวลงในน้ำแข็ง การใส่สายจมูกเอาน้ำเย็นล้างท้อง การใส่สายหน้าท้องล้างท้อง ปัจจุบันจึงไม่ค่อยใช้นะครับ
ไม่ควรใช้ยาลดไข้ครับเพราะ ไม่ได้เป็น"ไข้" และอาจจะใช้ยามากเกินจนเกิดพิษได้ ส่วนยาอื่นๆยังไม่พิสูจน์ชัดเจนว่าได้ผลนะครับ โดยเฉพาะยาที่เชื่อกันว่าใช้ได้คือ dantrolene และอย่าลืมแก้ไขมูลเหตุที่ทำให้ร้อนด้วยนะครับ
ว่าไงหาย "ร้อน" กันบ้างไหมครับ
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น