คุณหวังอะไรจากการตรวจสุขภาพ (2) : สิ่งที่น่าจะเกิด ตอนที่สองของหัวข้อนี้ การคัดกรองมะเร็ง
ขอยกให้หัวข้อนี้หนึ่งหัวข้อเลย เพราะเป็นการตรวจที่ทุกคนให้ความสำคัญ มีความก้าวหน้าและแม่นยำขึ้นเรื่อย ๆ
5.การคัดกรองมะเร็ง ทำไมต้องตรวจคัดกรองมะเร็งล่ะ คำตอบคือ โรคมะเร็งที่เราวินิจฉัยได้ส่วนใหญ่คือ วินิจฉัยจากอาการผิดปกติที่เกิดจากมะเร็ง นั่นคือระยะของโรคมักจะมากแล้ว ถึงการรักษาปัจจุบันจะก้าวหน้าไปมาก แต่ต้องยอมรับว่าการรักษาโรคในระยะต้นมีประสิทธิภาพและลดอัตราการเสียชีวิตได้ แล้วเราจะตรวจหาระยะต้นได้อย่างไร.. การคัดกรองมะเร็งครับ
การคัดกรองมะเร็งมีสองอย่าง
1.การคัดกรองเพื่อป้องกันการเกิดโรค เราจะคัดกรองหาลักษณะก่อนเกิดมะเร็งและจัดการรอยโรคก่อนเกิดมะเร็ง หรือวางแผนการจัดการตรวจในช่วงต่าง ๆ ได้ดี ยกตัวอย่างเช่น การคัดกรองมะเร็งปากมดลูกด้วยวิธีการตรวจแป๊บสเมียร์ จัดการรอยโรคที่ข้อมูลชัดเจนว่าอนาคตมีโอกาสเป็นมะเร็งสูง วิธีเหล่านี้จะลดอุบัติการณ์โรคมะเร็ง (ก็ตรวจและจัดการก่อนจะเป็นมะเร็ง) ลดอัตราตาย แต่อาจจะเพิ่มการวินิจฉัยและการรักษามากกว่าความจำเป็น
2.การคัดกรองเพื่อหาโรคในระยะแรก เพราะรักษาระยะแรกประสิทธิผลดีกว่า วางแผนการรักษาต่อไป กำหนดแผนชีวิต การเงินได้ แต่นั่นคือตรวจพบเมื่อเกิด 'มะเร็ง' ขึ้นแล้วเช่นการตรวจคัดกรองมะเร็งลำไส้ใหญ่ด้วยการตรวจหาเลือดมนุษย์ในอุจจาระ วิธีเหล่านี้จะเพิ่มอุบัติการณ์โรคมะเร็งเพราะเราตรวจหาได้มากขึ้น ลดอัตราการเสียชีวิตจากมะเร็งชนิดนั้นได้
ปัจจุบันเรามีวิธีการตรวจคัดกรองมะเร็งหลายแบบทั้งป้องกันการเกิดและตรวจจับโรคระยะแรก ทั้งแบบที่ไม่มีประวัติในเครือญาติ หรือแบบที่มีประวัติความเสี่ยงในเครือญาติแล้ว (familial cancer) ดังนั้นเราจะใช้การตรวจแบบชุดเดียวกันเหมือนกันกับทุกคนได้ยาก ยกเว้นอาจจะเริ่มทำได้มากขึ้นด้วยการตรวจยีน
คลินิกตรวจสุขภาพต้องประเมินความเสี่ยงตามอายุ เช่นการคัดกรองมะเร็งลำไส้ใหญ่เริ่มที่อายุ 50 ปี หรือตามพฤติกรรมเช่น ดื่มเหล้าจนตับแข็งก็คัดกรองเฝ้าระวังการเกิดมะเร็งตับ จึงควรซักประวัติก่อนเสมอ ก่อนที่จะไปเจาะเลือดตามชุดขายตรวจสุขภาพ แล้วมาบอกว่าไม่พบมะเร็ง และต้องคิดก่อนจะไปตรวจสุขภาพด้วยว่า ถ้าตรวจเจออาจจะต้องทำการตรวจเพิ่มเติมเพื่อยืนยันโรคอีกต่อไป
** เราไม่ใช้สารบ่งชี้มะเร็งจากการตรวจเลือด (tumor marker) ในการคัดกรองมะเร็งนะครับ เพราะความไวความจำเพาะของการทดสอบไม่ดี **
ส่วนการตรวจคัดกรองมะเร็งในยุคที่เราพัฒนาถึงการตรวจพันธุกรรม เราอาจข้ามข้อจำกัดเรื่องอายุและความเสี่ยงไปได้บ้าง เพราะข้อมูลปัจจุบันบอกเราว่าความผิดปกติของการเกิดมะเร็งมีความสัมพันธ์ชัดเจนและหนักแน่นเสียด้วยกับความผิดปกติของยีน (แต่ยังมีส่วนอื่นด้วยโดยเฉพาะเรื่องพฤติกรรมเสี่ยง แต่ไม่หนักแน่นเท่าความผิดปกติทางยีน)
เราพบยีนหลายตัวที่ "เฉพาะเจาะจง" กับมะเร็ง พบยีนหลายตัวที่เพิ่มโอกาสการเกิดมะเร็งมาก ๆ ไม่ว่าจะยีนเดียวแต่เกี่ยวข้องหลายมะเร็ง หรือหนึ่งมะเร็งแต่มีหลายยีน ดังนั้นการตรวจคัดกรองด้วยยีนจึงช่วยแยกว่า เราเสี่ยงมะเร็งชนิดใด และยีนนั้นนี้จะทำงานในการเกิดมะเร็งของมันในช่วงอายุเท่าไร เราจะได้ไม่ต้องตรวจด้วยวิธีเดิม ๆ ที่กวาดไปทั่วและไม่แม่นยำ แต่มามุ่งเป้าไปที่มะเร็งของยีนนั้น ๆ เอาเงิน เวลา และทรัพยากรมาที่ความเสี่ยง เฉพาะตัวนั้นเลย (precision medicine)
เท่านั้นไม่พอ การตรวจทางพันธุกรรมมะเร็ง จะพอบอกได้ว่ายีนนั้นถ่ายทอดทางพันธุกรรมแบบใด และใครในครอบครัวควรรับการคัดกรองต่อไป (เฉพาะมะเร็งที่ถ่ายทอดทางพันธุกรรม)
ปัจจุบันมีหลายโรงพยาบาลที่สามารถทำได้แล้วนะครับ เป็นการตรวจรวมหลายยีน (ไม่ใช่แค่มะเร็ง ยังมีโรคหัวใจและหลอดเลือดอีกด้วย) ราคายังอยู่ที่หลักหมื่น แต่ต้องตรวจและรับคำแนะนำและคำปรึกษาจากแพทย์ที่เข้าใจเรื่องนี้เสมอนะครับ ยังไม่แนะนำให้ซื้อเองตรวจเองแปลเอง
ย้ำอีกครั้ง คัดกรองโรคมะเร็ง ไม่ใช่ การเจาะเลือดตรวจหาสารบ่งชี้มะเร็ง tumor marker นะครับ
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น