ยาสเตติน ก่อนที่แนวทางฉบับ ESC 2019 จะออกมา

เมื่อลุงหมอเจอคนขี้สงสัย : ยาสเตติน ก่อนที่แนวทางฉบับ ESC 2019 จะออกมา เข้าใจพื้นฐานกันก่อน

🤔คนขี้สงสัย : ลุงหมอ ที่เขาว่าโคเลสเตอรอลไม่ใช่เหตุของโรคหลอดเลือด มันจริงไหม

ลุงหมอ : โคเลสเตอรอล ไขมันต่าง ๆ ที่อยู่ในรูป LDL เป็นสาเหตุอันหนึ่งของโรคหลอดเลือดแดงตีบตัน มันไม่ใช่สาเหตุอันเดียวก็จริง แต่ก็เป็นสาเหตุที่สำคัญมากอันดับต้น

🤔คนขี้สงสัย : เห็นหลาย ๆ คนว่าขนาดกินยามาตลอด มีการใช้ยามาตลอด โรคหัวใจยังเพียบ แบบนี้มันก็ไม่ได้ช่วยอะไรอะดิ

ลุงหมอ : มันจะใช้ยาอย่างเดียวไม่ได้สิ ปัจจัยอื่นก็ต้องคุมด้วย ไม่ว่าลดอาหารไขมัน ลดน้ำหนักตัว ออกกำลังกายสม่ำเสมอ หยุดสูบบุหรี่ ค้นหาโรคร่วมเช่นเบาหวาน ความดันแล้วคุมให้ดีด้วย ไม่ใช่ว่าใช้ยาอย่างเดียวแล้วไม่ต้องทำอะไรเลย

🤔คนขี้สงสัย : แต่ตอนนี้โรคหัวใจก็ยังเป็นสาเหตุการตายอันดับหนึ่ง การใช้ยามานับสิบปีไม่เห็นช่วยอะไร

ลุงหมอ : อันนี้ต้องแยกประเด็น โรคหัวใจยังเป็นสาเหตุอันดับหนึ่งอันนี้จริง แม้ว่าเรามีการรักษาและป้องกันที่ดี แต่ว่ายังไม่ดีพอ มันเป็นการควบคุมระยะยาวที่ยากและลำบากที่จะทำตาม แต่ที่ว่าการใช้ยาไม่ช่วยอะไรนั้นไม่จริง เพราะเมื่อเทียบกับอดีตที่ไม่มียานั้น อัตราตายในยุคนี้ลดลงมากมาย แต่เพราะมันเยอะมากไง ลดลงเท่าไรก็ยังครองอันดับหนึ่ง อีกอย่างจะบอกว่าไม่ลดลงคงไม่จริงเพราะเทคโนโลยียา การสวนหัวใจการผ่าตัด บอลลูน มันลดการเสียชีวิตลงมหาศาลมาก ๆ และทั้งหมดต้องใช้ร่วมกัน

🤔คนขี้สงสัย : ถ้าอย่างนั้น เราจะต้องกินยาทำไมถ้าเทคโนโลยีการรักษามันดีขนาดนั้น

ลุงหมอ : คุณอยากป้องกันไม่ให้เกิดโรคหรือรอให้เกิดโรคก่อนค่อยป้องกันล่ะ บางคนเกิดโรคแล้วไม่มีโอกาสมาป้องกันด้วยซ้ำ

🤔คนขี้สงสัย : ถ้าลุงหมอบอกว่ามันมีหลายสาเหตุ และไขมันเป็นเหตุหนึ่ง ถ้าไขมันเราไม่สูง ทำไมต้องกินยา

ลุงหมอ : เราเรียนรู้และศึกษาจนไม่ได้ใช้ค่าไขมันอย่างเดียวมาตัดสินอีกแล้ว เราใช้ค่าความเสี่ยงรวมจากหลายปัจจัยนี่แหละมาพิจารณาการให้ยาเพื่อลดความเสี่ยง ไม่ใช่ลดไขมันอีกต่อไป ถ้าค่าความเสี่ยงสูงพอก็คุ้มค่าที่จะกินยาเพื่อลดความเสี่ยงเพิ่มเติมจากการปรับเปลี่ยนชีวิตที่ต้องทำอยู่แล้ว มีแต่ถ้า LDL เกิน 190 หรือเป็นโรคแล้วเท่านั้นแหละที่ไม่ต้องมาคำนวณความเสี่ยง

🤔คนขี้สงสัย : คุ้มค่าพอ หมายความว่าไง

ลุงหมอ : การใช้ยามันมีความเสี่ยงโทษ เจ้ายาสเตตินเนี่ย ทำให้กล้ามเนื้ออักเสบได้ ทำให้ตับอักเสบเล็กน้อยและชั่วคราว เพิ่มโอการเป็นเบาหวานและมีปฏิกิริยาระหว่างยาอื่น ๆ เจ้าผลเสียจากสเตตินเนี่ยมันพบน้อยมากเลยนะ แต่อย่างไรมันก็เสี่ยงถูกไหม เราจึงมาคำนวนความเสี่ยงว่าถ้าประโยชน์ในการลดโรคลดอัตราตายมันมากกว่าโทษ มันก็มีคุณค่าพอที่จะให้ยา ยิ่งเสี่ยงมากจะยิ่งคุ้มค่า

🤔คนขี้สงสัย : ถ้ากินยาจนไขมันลดลง แล้วหยุดได้ไหม

ลุงหมอ : อย่างที่บอก เรากินยาเพื่อลดความเสี่ยงเท่าที่ลดได้ การหยุดยานั้นนอกจากทำให้ระดับไขมันอาจเพิ่มขึ้น จะทำให้อัตราการเกิดโรคและอัตราตายเพิ่มขึ้นด้วย เพราะกลไกยามันไม่ได้ลดไขมันอย่างเดียวนั่นเอง มันลดการอักเสบหลอดเลือด คงสภาพผนังหลอดเลือด พิสูจน์ชัดเจนว่าแม้ไขมันไม่เพิ่ม การกินยาสเตตินจะยังลดความเสี่ยงต่อไปได้

🤔คนขี้สงสัย : งั้นก็ละลายน้ำ ผสมน้ำดื่มให้ทุกคนเลยสิ ถ้ามันดีขนาดนี้

ลุงหมอ : อย่าลืมความเสี่ยงโทษของยาไง มันจะมีประโยชน์สูงถ้าเราคัดเลือกคนที่จะมาให้ยาให้เหมาะสม แต่ถ้าเราไม่คัดเลือกเลยจะมีคนที่ไม่ได้ประโยชน์หรือมีโทษมากขึ้น การคัดเลือกก็ย้อนกลับมาที่การคำนวณความเสี่ยงนั่นเอง อีกอย่างการที่จะให้คนคนหนึ่งกินยาไปตลอดก็คงต้องมีเหตุผลเพียงพอและอธิบายให้เข้าใจ

🤔คนขี้สงสัย : คนเกิดโทษจากยามีมากไหม

ลุงหมอ : น้อยมาก อ้อ..การทำงานของตับผิดปกติ มันเกิดชั่วคราวเท่านั้นแถมไม่มีอันตรายด้วย ส่วนที่เคยพบไขมันเกาะตับ ส่วนมากมันเกิดจากไขมันสูง การดื้ออินซูลิน ที่พบร่วมกับโรคอ้วนและไขมันในเลือดสูง ไม่ใช่จากยา

🤔คนขี้สงสัย : ถามจริง เป็นอิทธิพลจากบริษัทยาหรือไม่

ลุงหมอ : เรื่องสเตตินกับการลดความเสี่ยงและการลดไขมัน เรามีการศึกษาที่ดีมากทั้งการศึกษาที่ไม่มีทุนจากบริษัทยาและมีทุนจากบริษัทยา มีการศึกษาที่ทำซ้ำกันในหลาย ๆ กลุ่มตัวอย่าง มีการรวบรวมการศึกษาอย่างเป็นระบบ และทุกอันส่งผลออกมาตรงกันว่า ถ้าเลือกคนที่มีความเสี่ยงเหมาะสม การใช้ยาสเตตินร่วมกับการปรับชีวิต จะลดโรคหลอดเลือดและอัตราตายมากมายและโทษของยาพบน้อยมาก มันตรงกันทุกอันจึงยากที่เกิดจากอิทธิพลภายนอก บริษัทยาเขาขายยาได้มันก็จริง แต่คุณภาพชีวิตของประชากรโลกมันเพิ่มมาก

🤔คนขี้สงสัย : คนที่เขาควบคุมอาหารและออกกำลังกายอย่างเดียว เขาก็แข็งแรงดี ไขมันลด และสุขภาพดี ไม่เห็นต้องใช้ยาเลย

ลุงหมอ : มันก็มีจริงนะ บางคนใช้ยาก็ยังแย่ แต่นั่นคือคนบางคน แต่การศึกษาทางสถิติการแพทย์ตอบคำถามได้ดีกว่าเพราะมันเป็นจริงในคนหมู่มากไง พูดคร่าว ๆ คือจริงถึง 95% ของประชากร มันก็มีบางคนที่ไม่เป็นไปตามทฤษฎี แต่เราจะเอาตัวเลขคนกลุ่มน้อยแบบนั้นมาอ้างความจริงไปหาคนกลุ่มใหญ่ไม่ได้ ถามว่าถ้าเราไม่รู้ผลลัพธ์ตอนสุดท้าย คุณจะทำทุกอย่างเพื่อลดความเสี่ยง หรือจะเลือกทำที่คุณชอบเท่านั้น

🤔คนขี้สงสัย : แล้วปีนี้ใครจะได้แชมป์พรีเมียร์ลีก
*** ลุงหมอ : คุณจะเชื่ออนาคตอันเพ้อฝัน หรือลำดับปัจจุบันในตาราง ***