การหาค่าการกรองของไต (estimated Glomerular Filtration Rate : eGFR)
หน้าที่หลักของไตคือการกรองเลือด สารที่ไม่ต้องการจะถูกกรองทิ้ง สารที่ยังมีประโยชน์จะถูกดูดกลับ อัตราการกรองของไตเป็นตัวบ่งชี้ความเสื่อมและการทำงานของไตที่สำคัญ (ยังมีตัวอื่นประกอบด้วย แต่การกรองนี้สำคัญ) เราจะวัดการกรองได้ก็ไปติดมิเตอร์การประปาที่ไต ... แต่ใครเลยจะทำได้ เราเลยมีวิธีครับ
วิธีแรก
1. ใส่สารที่เราทราบแน่ๆว่า ใส่เท่าไร มันกรองออกหมด ไม่ถูกดูดกลับ ไม่มีการขับสารนี้จากร่างกาย ใส่เข้าไปในเลือด เราทราบปริมาณสารที่ใส่
2. วัดสารนั้นในปัสสาวะ คือผลิตผลจากการกรองและไม่ถูกดูดกลับ
3. เมื่อเราทราบความเข้มข้นและปริมาณของสารที่ใส่เข้าไป ทราบปริมาณเลือด แล้วเราวัดปริมาณสารนั้นที่ออกมาทางปัสสาวะ เราก็จะทราบอัตราการไหลของสารนั้น จากเลือดมาในปัสสาวะ
4. ก็คือการกรองผ่านไตนั่นเอง เมื่อเป็นอัตราเทียบกับเวลา จึงต้องทราบเวลาที่ฉีดเข้าและเวลาที่ขับออก
2. วัดสารนั้นในปัสสาวะ คือผลิตผลจากการกรองและไม่ถูกดูดกลับ
3. เมื่อเราทราบความเข้มข้นและปริมาณของสารที่ใส่เข้าไป ทราบปริมาณเลือด แล้วเราวัดปริมาณสารนั้นที่ออกมาทางปัสสาวะ เราก็จะทราบอัตราการไหลของสารนั้น จากเลือดมาในปัสสาวะ
4. ก็คือการกรองผ่านไตนั่นเอง เมื่อเป็นอัตราเทียบกับเวลา จึงต้องทราบเวลาที่ฉีดเข้าและเวลาที่ขับออก
ประมาณค่าการกรองของไตคือ 120 ซีซีต่อนาที สำหรับพื้นที่ผิวกายปกติ 1.73 ตารางเมตร โดยสารที่สามารถนำมาใช้นั้นมีหลายอย่าง ที่นิยมและเป็นมาตรฐานคือ อินนูลิน (inulin) ปัจจุบันการวัดด้วยอินนูลินก็ยังเป็น gold standard
แต่ต้องฉีดเข้า ต้องจับเวลา ต้องวัดปัสสาวะ หรือสารอื่นๆก็มีกัมมันตภาพรังสี มันยุ่งยากพอสมควร จะมาใช้กับคนไข้วันละ 100-200 คนอย่างไร
แต่ต้องฉีดเข้า ต้องจับเวลา ต้องวัดปัสสาวะ หรือสารอื่นๆก็มีกัมมันตภาพรังสี มันยุ่งยากพอสมควร จะมาใช้กับคนไข้วันละ 100-200 คนอย่างไร
วิธีสอง
1. ใช้สารที่ร่างกายเราขับออกทางไตอยู่แล้ว ผลิตอยู่แล้ว ไม่ต้องฉีดเข้าไปใหม่ ดูง่ายกว่าเยอะเลย
2. วัดปริมาณในเลือด แล้วมาคำนวณในปัสสาวะ
3. ในเมื่อเราทราบปริมาณการสร้างของสารนั้นอยู่แล้ว ซึ่งคงที่ตลอด ก็ไม่ต้องจับเวลา วัดเวลาไหนก็ได้
2. วัดปริมาณในเลือด แล้วมาคำนวณในปัสสาวะ
3. ในเมื่อเราทราบปริมาณการสร้างของสารนั้นอยู่แล้ว ซึ่งคงที่ตลอด ก็ไม่ต้องจับเวลา วัดเวลาไหนก็ได้
ดูง่ายดีนะ สารนั้นคือ ครีอะตินีน (creatinine) สารที่ได้มาจากการสลายของกล้ามเนื้อในแค่ละวัน (กล้ามเนื้อมีระบบหยินหยาง สร้างและทำลาย) ภายใต้ความสะดวกก็มีข้อจำกัด ครีอะตินีนไม่ได้กรองออกมาอย่างเดียว ยังมีการขับออกจากท่อไตด้วย และครีอะตินีนก็ขึ้นกับมวลกล้ามเนื้อของคนนั้น กล้ามเนื้อมากก็สร้างมากทำลายมาก ค่าครีอะตินีนก็มาก ผอมขาดอาหารครีอะตินีนก็น้อย หรือบางทีกล้ามเนื้อทำลายมากเช่นป่วยไข้ หรือ ออกกำลังหนัก ค่าครีอะตีนีนก็แปรปรวนได้
หรือจะใช้ตัวที่แปรปรวนน้อยกว่า คือ Cystatin C กรองอย่างเดียว ขับออกน้อยมากๆ ไม่แปรปรวน ข้อเสียคือ วัดได้ยากมาก ไม่สะดวกเหมือนครีอะตินีน (วัดได้ทุกที่ในประเทศไทย)
หรือจะใช้ตัวที่แปรปรวนน้อยกว่า คือ Cystatin C กรองอย่างเดียว ขับออกน้อยมากๆ ไม่แปรปรวน ข้อเสียคือ วัดได้ยากมาก ไม่สะดวกเหมือนครีอะตินีน (วัดได้ทุกที่ในประเทศไทย)
วิธีที่สาม
1. การฉีด อินนูลินยุ่งยาก
2. ครีอะตินีน ยังมีปัจจัยอื่นมารบกวน (เชื้อชาติ เพศ น้ำหนัก)
3. ซิสเตตินซี ก็วัดย้ากก..ยากก
2. ครีอะตินีน ยังมีปัจจัยอื่นมารบกวน (เชื้อชาติ เพศ น้ำหนัก)
3. ซิสเตตินซี ก็วัดย้ากก..ยากก
งั้นใช้สูตรคำนวณ เพื่อตัดความแปรปรวนของครีอะตินีน เพราะครีอะตินีนแค่เจาะเลือดตรวจ เมื่อนำมาเข้าสูตรที่เกิดจากการวัดการคำนวณอย่างหนักของนักวิทยาศาสตร์ เราจะได้ค่าประมาณการกรองของไต eGFR จากสูตรคำนวณค่าครีอะตินีน สมาคมโรคไตแห่งประเทศไทย แนะนำให้ใช้ค่าคำนวณที่ชื่อว่า CKD-EPI ในการหาค่าการกรองของไต (มีอีกหลายสมการ มีที่ใช้ต่างกัน)
ปัจจุบัน ห้องแล็บที่ผ่านการตรวจมาตรฐานการวัดค่าครีอะตินีนแล้ว สามารถนำค่าครีอะตินีนในเลือดมาคำนวณค่าประมาณการกรองของไตได้ สูตรคำนวณสามารถกดได้จากอินเตอร์เน็ตหรือสารพัดแอปทางการแพทย์ หรือบางแล็บบริการคำนวณมาให้เสร็จสรรพ
เราไม่ใช้เพียงค่า creatinine มาบอกว่าการทำงานของไตไม่ดี ยังต้องมาคำนวณและใช้ประวัติ ใช้การตรวจอื่นๆ ใช้การติดตาม มาประเมินการทำงานของไตครับ
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น