ฉี่หนู

เห็นข่าวพี่น้องชาวใต้เริ่มป่วยเป็นโรคฉี่หนู ขอเล่าเรื่องฉี่หนูสั้นๆนะครับ

   โรคนี้เป็นโรคติดเชื้อแบคทีเรีย จากสัตว์สู่คน เชื้อแบคทีเรียเป็นตัวยาวๆบิดเกลียวที่เรียกว่า สไปโรขีต ชื่อเพราะๆคือ leptospira interrogans ซึ่งยังแบ่งแยกได้เป็นย่อยๆอีกหลายอย่างที่เราใช้ในการตรวจแยกและงานวิจัย โรคนี้ความสำคัญอยู่ที่ระบาดหนักในชีวิตเกษตรกรบ้านเราและสถานการณ์น้ำท่วม
   เหตุเพราะตัวเชื้อมักจะอยู่ในไตของสัตว์ฟันแทะ..หนู กระต่าย ในบางสายพันธุ์ก็มาจาก ปศีสัตว์ วัวควายหมู (definitive reservoir host) ก็หนูนั่นแหละครับ เพราะอย่างอื่นพอมองเห็นหนู ซ่อนตัวเก่งออกลูกมากแพร่กระจายเร็ว  ปล่อยเชื้อลงมาในปัสสาวะ  เมื่อคนเรา (accidental host) มาติดเข้าก็ก่อโรค จึงพบโรคนี้ถ้ามี..***ประวัติเสี่ยง*** ประวัติเสี่ยงจึงเป็นข้อมูลการวินิจฉัยโรคที่สำคัญมาก

  น้ำท่วม...ทำนา...เลี้ยงสัตว์...จับปลา...เกี่ยวข้าว...ตัดอ้อย...เหยียบย่ำน้ำท่วมขังบ่อยๆ...เล่นกีฬาทางน้ำ

   เพราะอาการของโรคนั้นไม่เฉพาะเจาะจงเลย ติดเชื้อก็ติดเข้ากระแสเลือด เกิดปฏิกิริยามากมายที่อวัยวะต่างๆ การใช้ประวัติเสี่ยงโรคสำคัญมาก คนไข้ต้องทราบ หมอต้องถาม การติดต่อเกิดเมื่อเรามีแผลและลงน้ำหรือน้ำกระเด็นมาโดน เชื้อก็รุกรานเข้ามาได้ การติดต่อทางละอองฝอยเข้าจมูก ปาก การดื่ม น้อยมากนะครับ มีรายงานอยู่แต่น้อยมาก หลังจากนั้นก็เป็นระยะเชื้อแพร่ไปในกระแสเลือด อาการเหมือนไข้หวัดเลย อาจจะมีเด่นๆที่ช่วยแยกคือ ตาแดง ปวดกล้ามเนื้อ คอแข็งจากเยื่อหุ้มสมองอักเสบ ระยะนี้อาจพบเชื้อในเลือดได้ กินเวลาประมาณหนึ่งสัปดาห์
   แต่เนื่องจากอาการมันไม่เจาะจง ยาก การวินิจฉัยได้จึงมักจะมาอยู่ที่ระยะที่สอง ร่างกายเริ่มสร้างภูมิมาต่อต้านแล้ว เราก็จะตรวจพบภูมิคุ้มกันนี่แหละครับ ช่วยวินิจฉัยโรคได้ ในตั้งแต่สัปดาห์ที่สองเป็นต้นไป ส่วนตัวเชื้อมักจะไปอยู่ในปัสสาวะ..ตามธรรมชาติ..เพราะมันคือ..ฉี่หนู และอวัยวะอื่นๆ การจับตัวเชื้อโดยใช้กล้องจุลทรรศน์พิเศษ หรือวิธี PCR ต้องมาจากแหล่งที่มันอยู่ตรงๆ

   อาการช่วงนี้จะรุนแรงครับ เกิดจากภูมิคุ้มกันที่ต้องไปทำลายเชื้อ ณ จุดต่างๆ ก็จะมีอาการได้ทุกระบบอวัยวะ แต่ที่เด่นๆคือ ที่ตับ จะมีตับอักเสบ เหลือง บางคนตับวาย, ที่ไต พบไตวายเฉียบพลันเยอะมากครับ เรียกว่าติดเชื้อทั่วตัว ไตวายด้วย โรคที่ต้องนึกถึงมากๆคือฉี่หนูนี่เอง, ที่ปอด ก็จะมีปอดอักเสบ และเลือดออกในปอด ไอเป็นเลือดได้

   การรักษานั้น นับว่าโชคดี ที่มันไวต่อยารักษามาก ในรายที่ไม่รุนแรงใช้ยาเม็ดแคปซูล doxycycline รักษาได้ง่ายๆ ข้อเสียของยาตัวนี้คือ คลื่นไส้อาเจียนมากแนะนำกินหลังอาหารทันที ส่วนถ้าอาการรุนแรงนอกจากต้องให้การรักษาประคับประคองระบบอวัยวะต่างๆแล้วนั้น ยาที่ใช้ก็จะเป็นยาฆ่าเชื้อเข้าหลอดเลือดตัวที่พื้นฐานที่สุด penicillin (Penicillin G sodium 6-8 mU/day) ก็สามารถกำจัดเชื้อได้ดีครับ

   มีการศึกษาการให้ยา doxycycline เพื่อป้องกันก่อนเกิดโรค ในกรณีต้องไปสัมผัสโรค ข้อมูลยังไม่ชี้ชัดทางใดมีทั้งกันได้และกันไม่ได้ ต้องรอการศึกษาเพิ่มครับ
  มีการให้วัคซีน ในสัตว์เลี้ยงนะครับ แต่ก็ไม่ได้ป้องกันได้หมด ในประเทศไทยเป็นแดนระบาด ยังมีสัตว์อื่นที่คุมไม่ได้คอยแพร่เชื้อ การให้วัคซีนจึงยังไม่ใช่คำตอบครับ

  อย่างที่เน้น ประวัติสัมผัสโรคหรืออยู่ในแดนระบาด ยังมีความสำคัญที่สุดอยู่ดี

เอาใจช่วยพี่น้องชาวใต้ ที่กำลังประสบทุกข์หลังน้ำท่วม ทั้งไข้เลือดออกและไข้ฉี่หนูนะครับ

ข้อมูล : Clinical Microbiology Review. Apr 2001
เครดิตภาพ : viralinfections.info