แมลงกัด

 แมลงกัด

แผลแมลงกัด ลักษณะจะเป็นตุ่ม (papule) ส่วนมากขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางไม่เกิน 5 เซนติเมตร ตุ่มจะแยกเดี่ยว ไม่ค่อยรวมกัน ยกเว้นโดนกัดหลายจุดใกล้กัน และมีลักษณะสำคัญอีกประการคือ มีจุดตรงกลาง จุดที่ถูกกัด (central necrosis) แต่ถ้าเป็นแมลงต่อย (sting) จะมีเหล็กไนหรือเข็มพิษตรงกลาง

โดยทั่วไปแมลงกัด มักจะไม่มีอันตรายใดนอกจากเจ็บและคัน มีแค่บางส่วนและน้อยจริง ๆ ที่จะเกิดปฏิกิริยาภูมิแพ้รุนแรง ผื่นขยายขนาด ลุกลามเป็นลมพิษ มีตาบวมหน้าบวม หายใจขัด และหากรุนแรงจะมีระบบไหลเวียนเลือดล้มเหลว ในกรณีนี้ต้องรีบพาไปโรงพยาบาล เพื่อฉีดสเตียรอยด์และยาแก้แพ้ หรือต้องกู้ชีวิตเลย

แต่โดยทั่วไป อาการไม่รุนแรง แล้วเราดูแลรักษาอย่างไร

ต้องบอกว่าการรักษาคือการรักษาตามอาการเพื่อลดอาการ (symptomatic treatment) หากไม่ได้รบกวนตัวคนไข้มาก ก็ไม่จำเป็นต้องจัดการอะไร แผลหายเองได้ครับ แต่ถ้ารบกวนชีวิต เรามียาอะไรบ้าง

1.ยากินแก้แพ้ (oral antihistamine) ใช่ครับ ฟังไม่ผิด ยากินแก้แพ้ โดยยาที่ได้รับการศึกษามากที่สุดคือ ยาแก้แพ้กลุ่มที่สอง (second generation antihistamine) เช่น cetirizine ที่ลดอาการได้ดี แต่ต้องกินตั้งแต่แรก ๆ โดยเร็ว แม้ว่าจะเป็นยาที่มีการศึกษามากที่สุด แต่ก็เป็นการศึกษาขนาดเล็กและไม่ได้เป็น RCTs ที่ได้มาตรฐาน คำแนะนำการใช้มาจากกลไกของยาและประสบการณ์ผู้เชี่ยวชาญมากกว่าหลักฐานเชิงประจักษ์

2.ยาทาสเตียรอยด์ ลดอาการได้พอควร ยาที่ศึกษามากคือสเตียรอยด์ความแรงต่ำเช่น hydrocortisone cream โดยไม่แนะนำใช้หากสงสัยแผลติดเชื้อหรือมีแผลจากการเกา ระดับหลักฐานไม่หนักแน่น มาจากประสบการณ์ทางคลินิกและคำแนะนำผู้เชี่ยวชาญ

3.ยาทาแก้แพ้ ยาต้านฮิสตามีนแบบทา มีคำแนะนำใช้บ้าง หลักฐานอ่อนเช่นกัน

4.ยาทาเฉพาะที่เช่น คาลาไมน์ ,ยาสมุนไพรแบบทา, ยาหม่อง มีคำแนะนำใช้บ้างแต่ก็ไม่หนักแน่นอีกเช่นกัน ของไทยมียาหม่อง,ไพล, สเลดพังพอน, พลู, หอมแดง หรือน้ำมันยูคาลิปตัส

สรุปว่าการใช้ยาต่าง ๆ ไม่มีหลักฐานเชิงประจักษ์ที่ชัดเจนหนักแน่น และคำแนะนำการใช้ก็เป็นประสบการณ์และความคิดเห็นส่วนตัวของผู้เชี่ยวชาญเท่านั้น จะใช้หรือไม่ใช้ก็ได้ แล้วแต่อาการ และจะใช้ตัวใดก็ขึ้นกับการตอบสนองของแต่ละบุคคล

อีกหนึ่งการรักษาคือการใช้กลไกเชิงกล เช่นประคบอุ่น หรือประคบเย็น การประคบจะกระตุ้นกลไกควบคุมความเจ็บปวดที่ตัวรับความรู้สึกที่แตกต่างกัน และจะไปบดบังอาการเจ็บคันจากการถูกแมลงกัด และสามารถลดกลไกการอักเสบได้บางส่วน แต่ผลการรักษาก็เป็นประสบการณ์ทางคลินิกของแต่ละท่านเช่นกัน