ขาบวม เป็นโรคไตใช่ไหม

 ขาบวม เป็นโรคไตใช่ไหม

วิธีตรวจเรื่องของขาบวม สำคัญที่สุดคือเรื่องของการซักประวัติครับ สามารถแยกโรคได้เกือบ 90% เพิ่มการตรวจร่างกายอีกหน่อย ยืนยันสิ่งที่คิดและหาข้อมูลเพิ่ม เหลือตรวจพิเศษอีกไม่มากครับ

ประวัติสำคัญคือ บวมสองข้างหรือบวมข้างเดียว บวมข้างเดียวจะคิดถึงโรคของขานั้น ๆ ไม่ว่าจะเป็นผิวหนัง กล้ามเนื้อ กระดูก หลอดเลือด ท่อน้ำเหลือง ส่วนบวมสองข้างเราจะคิดถึงโรคที่เหนือกว่าขา หรืออาจไม่ใช่โรคของขา เช่น หลอดเลือดดำอุดตันระดับเชิงกรานหรือช่องท้อง โรคหัวใจล้มเหลว ความดันในปอดสูง หรือโรคไต

สำหรับอาการบวมข้างเดียว อาการเฉพาะที่สำคัญมาก เช่นกดเจ็บจุดใด บวมแดงร้อนที่จุดใด ขยับขาแล้วปวดหรือไม่ ก็จะบ่งชี้โรค เช่นบวมแดงที่ผิวหนังกดเจ็บ จะต้องคิดถึงการติดเชื้อใต้ผิวหนัง หรือจุดที่ปวดที่สุดที่ข้อเข่า ขยับข้อเข่าแล้วปวด ต้องคิดถึงการอักเสบที่ข้อเข่า

สีของผิวหนังที่เปลี่ยน สำคัญมาก ถ้าสีเข้มขึ้นกว่าอีกข้างอาจต้องคิดถึงหลอดเลือดดำอุดตัน สีซีดก็จะเป็นหลอดเลือดแดงอุดตัน

การวัดขนาดก็สำคัญ ข้างที่ใหญ่กว่าอีกข้างคือบวมนะครับ เราจะวัดเส้นรอบวงของน่อง ต่ำกว่าปุ่มกระดูกทิเบียตรงใต้เข่ามาประมาณ 10 เซนติเมตร ถ้าเส้นรอบวงต่างกันมากกว่า 3 เซนติเมตรอันนี้จะโตกว่าแน่ ไม่ใช่แค่ธรรมชาติไม่เท่ากัน หรือตึง ๆ ไม่เท่ากัน และเป็นการติดตามการรักษาอาการบวมที่ดีนะครับ บางสายตาเราก็ไม่แม่นยำมากพอ

สำหรับการบวมสองข้าง เราจะอาศัยอาการอื่นเพื่อแยกโรคครับ เช่นถ้าความดันโลหิตสูงแบบที่ไม่เคยมีมาก่อน ปัสสาวะมีฟองมาก ๆ อันนี้ต้องคิดถึงโรคไตมากขึ้น หรือหากมีอาการเหนื่อย นอนราบแล้วเหนื่อย ประวัติโรคหัวใจ อันนี้ต้องคิดถึงหัวใจล้มเหลว หรือถ้าบวมที่อื่นด้วย เช่น แขน ใบหน้า เปลือกตา ก็ต้องคิดถึงโรคไต หรือโปรตีนในเลือดผิดปกติ ถ้าตัวเหลืองตาเหลืองท้องโต ก็ต้องเป็นการบวมจากตับแข็ง

อีกประการคือ ยาก็ทำให้บวมนะครับ ที่พบบ่อยเช่น ยาลดความดัน amlodipine felodipine ,ยาเบาหวาน pioglitasone, ยาแก้ปวดลดการอักเสบ NSAIDs, ยาคุมกำเนิด, ยากันชักหรือรักษาปลายประสาท gabapentin

หรือคุณหมอท่านใดจะคิดแยกโรคตามพยาธิสรีรวิทยาของหลอดเลือดก็ได้นะครับ hydrostatic pressure, oncotic pressure, intravascular volume, interstitial volume แล้วแต่สะดวกครับ

หลายครั้งเราจะคิดเสมอ (ไม่ว่าหมอหรือคนไข้) ว่าบวมต้องเป็นโรคไต และจะตั้งใจค้นหาโรคไตเท่านั้น จนลืมโรคอื่นที่รักษาได้หายขาดไปเลย และอาการบวมเกือบทั้งหมด ไม่มีอันตรายต่อระบบไหลเวียนเลือดครับ แต่เป็นตัวบ่งชี้โรคที่ดี อันตรายที่สุดจากอาการบวมคือบวมมาก จนกระทั่งไปกดเบียดหลอดเลือดแดงให้อวัยวะส่วนปลายขาดเลือดครับ

คราวนี้จะได้ไม่กลัวพวก …ขาใหญ่ อีกต่อไป