พันธุกรรม เหล้า มะเร็ง

 พันธุกรรม เหล้า มะเร็ง

นี่คือมะเร็งตับ จากผู้ป่วยที่มีประวัติดื่มเหล้า คำถามคือ คนดื่มเหล้าจะเป็นมะเร็งตับทุกคนไหม ??

สำหรับคนที่ไม่อยากอ่านยาว ผมตอบคำถามก่อนว่า ไม่ใช่คนดื่มเหล้าทุกคนที่จะเป็นมะเร็งตับ แต่ในเมื่อเรายังไม่สามารถค้นพบปัจจัยสำคัญอันใดอันหนึ่งที่บ่งชี้โรคที่ชัดเจนได้ การลดความเสี่ยงทั้งหมดที่ทำได้จึงมีความสำคัญ การลด-ละ-เลิก การดื่มสุราจึงเป็นการลดโอกาสเกิดมะเร็งตับที่สำคัญ

เอาล่ะถ้าใครอยากอ่านรายละเอียด เราไปต่อกัน

ภาพเอ็กซเรย์คอมพิวเตอร์ตับของผู้ป่วยชายอายุ 52 ปี มีอาการจุกและปวดใต้ชายโครงขวา 4 เดือน ตรวจพบอาการแสดงของโรคตับเรื้อรัง คลำไม่พบก้อน แต่ถ่ายภาพออกมาเป็นก้อนที่ตับลักษณะทางรังสีวิทยาบ่งชี้มะเร็งตับและสารบ่งชี้มะเร็งตับแอลฟ่าฟีโตโปรตีนอยู่ที่ 900 ผู้ป่วยรายนี้แข็งแรงดี ไม่มีโรคประจำตัว ไม่ติดเชื้อไวรัสตับอักเสบ มีประวัติดื่มเหล้าเกือบทุกวัน เฉลี่ยสัปดาห์ละ 4-5 วัน เป็นเหล้าขาวบ้าง เหล้าสีบ้าง เบียร์บ้าง ประมาณครั้งละ 150-300 ซีซี และบางวันก็ดื่มจนเมา

ใช่แล้วครับผู้ป่วยรายนี้เป็นมะเร็งตับนั่นเอง สิ่งที่ผู้ป่วยถามคือ เขาคิดว่าเขาก็ดื่มเหล้าไม่มาก หลายคนก็ดื่มมากกว่าเขา แต่ก็ไม่เห็นป่วยหรือเกิดมะเร็ง วันนี้เลยอยากมาเล่าให้ฟังสั้น ๆ เกี่ยวกับความสัมพันธ์ของการดื่มเหล้ากับมะเร็งตับครับ

ปัจจัยอันเป็นที่ยอมรับกับว่าเสี่ยงการเกิดมะเร็งตับมากขึ้นที่โดดเด่นเลยคือ การติดเชื้อไวรัสตับอักเสบบี การติดเชื้อไวรัสตับอักเสบซี ซึ่งทั้งสองโรคนี้ถือเป็นปัจจัยหลักของบ้านเรา ส่วนประเทศที่ความชุกของไวรัสตับอักเสบทั้งสองไม่สูงหรือมีการจัดการไวรัสที่ดี ปัจจัยเสี่ยงมะเร็งตับจะมาเกิดสูงในกลุ่มคนที่ดื่มเหล้า

โรคตับเรื้อรังจากการดื่มเหล้ามีหลายระดับ ระดับที่เราสนใจและมีหลักฐานชัดแน่ว่าเสี่ยงเกิดมะเร็งคือ เกิดตับแข็งแล้ว (สำหรับตับแข็งจากการดื่มเหล้าจะมีการอักเสบเรื้อรังจากไขมันในตับสูงมานาน) หรือถ้าคำนวณปริมาณแอลกอฮอล์ที่ดื่มจะประมาณ 80 กรัมต่อสัปดาห์เป็นเวลาประมาณ 10 ปี (หรือ 8 ดื่มมาตรฐาน) เราพบว่าคนที่ตับแข็งหรือมีโรคตับจากแอลกอฮอล์จะเจอมะเร็งตับมากขึ้น แต่อันนี้อาจจะโน้มเอียงได้ เพราะคนกลุ่มนี้มักจะป่วยด้วยโรคใดจากแอลกอฮอล์อยู่แล้วเมื่อเข้าสู่ระบบการรักษาจึงมีการตรวจจับมะเร็งได้เร็วขึ้น

และยังมีข้อมูล (โดยภาพรวม) ว่าผู้ป่วยโรคตับเรื้อรัง หรือผู้ที่ดื่มเหล้าเรื้อรัง เมื่อติดตามไปจะมีโอกาสเกิดมะเร็งตับเพียง 30-35% แสดงว่าน่าจะยังมีปัจจัยอื่นที่มาเกี่ยวข้องกับการเกิดมะเร็งตับในคนดื่มเหล้า นอกเหนือจากปริมาณและระยะเวลาที่ดื่มเหล้าอีก **ขอให้จำประโยคสำคัญนี้ไว้นะครับ เอาไว้สรุปตอนท้าย**

หนึ่งในปัจจัยเสี่ยงที่ศึกษากันมากในยุคปัจจุบันคือ พันธุกรรม มีการเปรียบเทียบและศึกษายีนต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นยีนเดี่ยวหรือกลุ่มยีนต่าง ๆ ของมนุษย์ ว่าเป็นส่วนสำคัญของการเกิดมะเร็งตับในคนดื่มเหล้าไหม เพราะไม่ใช่คนดื่มเหล้าทุกคนที่จะเกิดมะเร็ง

การศึกษาที่น่าสนใจผมลองรวบรวมมาให้ในอ้างอิงใน comment แต่สรุปสั้น ๆ ว่าเราพบยีนที่น่าจะมีความสัมพันธ์กับการเกิดมะเร็งตับในคนดื่มเหล้าดังนี้

PNPLA3,TM6SF2 ยีนสองชนิดนี้สัมพันธ์กับการเกิดมะเร็งตับในผู้ที่เป็นโรคตับจากเหล้า หลายการศึกษาบอกตรงกัน

MBOAT7, CTTNB1,WNT3A-MNT9A สามยีนนี้ก็สัมพันธ์ แต่ขนาดการศึกษาและระดับความสัมพันธ์น้อยกว่า

เอาล่ะสิ แสดงว่าต่อไปก็บอกได้เลยไหมว่าใครที่มียีนนี้… เสี่ยง และถ้าใครไม่มียีนนี้ก็ไม่เสี่ยง คราวนี้กินเหล้าแบบสบายใจเลยรึ ??? ไม่ใช่นะครับ

ถึงแม้การแพทย์แม่นยำ (precision medicine) และก้าวล้ำและแม่นเพียงใด การศึกษา ณ ปัจจุบัน ก็ยังไม่สามารถบอกได้ว่ายีนเดี่ยว ๆ ยีนใดรับผิดชอบการเกิดมะเร็งตับในคนดื่มเหล้า เราจึงตั้งสมมติฐานเป็นหลายยีน และถ้ายิ่งพบหลายยีน โอกาสจะเป็นโรคมะเร็งตับจากการดื่มเหล้าจะสูงกว่าคนที่ไม่มียีนเหล่านี้

มีการคำนวณแบบคะแนนหลายยีนเพื่อเพิ่มความสัมพันธ์ (polygenic gene score) เพื่อเพิ่มความแม่นยำ ก็ยังไม่ครอบคลุมและทำนานการเกิดมะเร็งตับในคนดื่มเหล้าได้ดีพอ ยังต้องคิดถึงปัจจัยดั้งเดิม เช่น เพศ อายุ เชื้อชาติ โรคตับเดิม นำมาร่วมประเมินโอกาสเกิดมะเร็งตับในคนดื่มเหล้าอยู่เสมอ

ยังจำประโยคที่ผมเน้นไว้ตอนต้นว่าเราจะกลับมาสรุปและตอบคำถามกันได้ไหมครับ

“..และยังมีข้อมูล (โดยภาพรวม) ว่าผู้ป่วยโรคตับเรื้อรัง หรือผู้ที่ดื่มเหล้าเรื้อรัง เมื่อติดตามไปจะมีโอกาสเกิดมะเร็งตับเพียง 30-35% แสดงว่าน่าจะยังมีปัจจัยอื่นที่มาเกี่ยวข้องกับการเกิดมะเร็งตับในคนดื่มเหล้า นอกเหนือจากปริมาณและระยะเวลาที่ดื่มเหล้าอีก..”

ในเมื่อปัจจุบันยังไม่สามารถชี้เฉพาะที่ยีนใดยีนหนึ่ง หรือปัจจัยกายภาพ ปัจจัยเคมี ประการใดประการหนึ่ง ที่ส่งผลต่อการเกิดมะเร็งตับที่ชัดเจนหรือบ่งบอกว่าคนดื่มเหล้าคนไหนจะเกิดมะเร็งตับ และคนไหนจะไม่เกิด (ในอนาคตอาจจะพบก็ได้นะ) ดังนั้น การลดละปัจจัยเสี่ยงอันพึงกระทำได้ โดยเฉพาะงดและลดการดื่มเหล้าที่ทำได้เลยและได้ประโยชน์เลยในวันนี้ จึงยังมีความสำคัญมากที่สุดสำหรับการป้องกันและลดการเกิดมะเร็งตับในผู้ดื่มเหล้าครับ