ความโปร่งใส ความจริงใจ เป็นสิ่งสำคัญในวงการทุกวงการ

 ความโปร่งใส ความจริงใจ เป็นสิ่งสำคัญในวงการทุกวงการ

เรื่องราวที่ผมจะเล่าให้ฟังต่อไปนี้ อาจเป็นหนึ่งในยอดภูเขาน้ำแข็งที่ปรากฏให้เห็น เนื่องจากเรื่องนี้ไม่ได้เป็นเรื่องขาวล้วนหรือดำสนิทแบบบทพิสูจน์ทางวิทยาศาสตร์หรือสถิติ แต่มีปัจจัยภายนอกมากมายที่มีผลต่อ 'ความเชื่อมั่นทางวิทยาศาสตร์'

ผลประโยชน์ทับซ้อน เป็นอีกหนึ่งข้อถกเถียงและเป็นที่กังขามาตลอดในวงการความรู้ทางการแพทย์ เราต้องยอมรับข้อหนึ่งว่า การศึกษาวิจัย การสร้างองค์ความรู้ การเผยแพร่ความรู้ทางการแพทย์ในยุคปัจจุบัน มีความก้าวหน้ามากซึ่งจำเป็นต้องใช้ทุนมหาศาล ทั้งตัวเงิน บุคคล โครงสร้างพื้นฐาน เครือข่ายความร่วมมือ ตามลำพังองค์กรที่ไม่แสวงหากำไรหรือองค์กรของรัฐไม่สามารถมาทุ่มเทประเด็นนี้ได้เต็มที่ จึงต้องอาศัยความร่วมมือจากภาคเอกชนและธุรกิจ

แน่นอนว่าจุดมุ่งหมายขององค์กรธุรกิจคือผลกำไร ทำให้มีความเคลือบแคลงสงสัยว่า องค์ความรู้ ผลิตภัณฑ์ สินค้าต่าง ๆ ที่มาจากการศึกษาวิจัยอันมีทุนหรือความเกี่ยวข้องกับองค์กรธุรกิจ จะเคลือบแฝงผลประโยชน์ให้กับองค์กรธุรกิจนั้นด้วยหรือไม่ มากน้อยเพียงใด

นักวิจัยและผู้ศึกษางานวิจัย จึงมีมาตรฐานงานวิจัย วิธีการสกัดความจริงออกมาจากงานวิจัย เพื่อให้ได้ความจริง ข้อเท็จจริง ข้อจำกัดออกมาให้ได้มากที่สุด ในขณะเดียวกันก็กำหนดให้นักวิจัยหรือผู้เกี่ยวข้องต้องประกาศตัวว่ามีส่วนร่วมอย่างไรต่อองค์กรธุรกิจที่มีส่วนได้ส่วนเสียกับงานวิจัยนั้น ๆ อย่างที่เราเห็น ผู้บรรยายวิชาการในงานประชุมต่าง ๆ จะมีการประกาศให้ผู้ฟังและสาธารณชนทราบว่าเขามีส่วนได้ส่วนเสียกับหน่วยงานใดบ้าง องค์กรใดบ้างทั้งทางตรงและทางอ้อม เพื่อให้ผู้ฟังให้ทราบและรู้ว่าอาจจะเกิดประโยชน์ทับซ้อนได้ ในงานวิจัยมาตรฐานจะมีการระบุไว้ท้ายงานวิจัยว่าได้ทุนจากไหน หรือบริษัทที่ให้ทุนมีส่วนเกี่ยวข้องในขั้นตอนใดของงานวิจัย

เรียกว่า จะมีทุน มีการสนับสนุน มีส่วนเกี่ยวข้อง พอรับได้ถ้าแถลงให้ทราบ แต่ถ้าไม่แถลงหรือแถลงเท็จ อันนี้ถือว่าไม่โปร่งใสและผิดร้ายแรง

เมื่อวันที่ 1 มีนาคม 2564 ที่ผ่านมา วารสาร European Respiratory Journal วารสารโรคระบบทางเดินหายใจลำดับต้นของโลก ได้ลงประกาศเพื่อถอนและเรียกคืนบทความวิจัยต้นฉบับที่เคยตีพิมพ์ในวารสารฉบับนี้เมื่อปี 2020 บทความนั้นเป็นบทความวิจัยเกี่ยวกับ ลักษณะและปัจจัยเสี่ยงต่าง ๆ ที่มีผลต่อการวินิจฉัยและผลแทรกซ้อนของการติดเชื้อโควิด-19 ของผู้ติดเชื้อ 89,756 รายในประเทศเม็กซิโก โดยเป็นการวิเคราะห์วิจัยแบบวิเคราะห์ติดตามย้อนหลังจากข้อมูลที่มี ทำโดยกลุ่มหนึ่งที่มีนักวิจัยชาวกรีซเป็นผู้วิจัยหลักและทีมวิจัยส่วนมากมาจากทีมกรีซ

ในบทความได้ทำวิจัยจริง เป็นการวิจัยที่มีหลักการตามมาตรฐานการวิจัย และผลการวิจัยออกมาว่า ผู้ที่ติดเชื้อและอาการรุนแรงนั้น เป็นผู้ที่ไม่ได้ใช้นิโคติน (ทั้งบุหรี่เผาไหม้และนิโคตินรูปแบบอื่น) ส่วนกลุ่มที่ติดโควิดและอาการไม่รุนแรงนั้น พบว่าเป็นผู้ที่ใช้นิโคตินมากกว่า จนหนึ่งในผู้วิจัยได้เสนอ 'nicotine hypothesis' ที่บอกว่านิโคตินอาจมีประโยชน์ที่จะไม่ทำให้เกิดโควิดรุนแรง

แม้ว่าผลการศึกษาจะออกมาขัดกับอีกหลายงาน แต่เนื่องจากมันเป็นข้อมูลหลักฐานที่เกิดจากงานวิจัยจริง ๆ ที่อาจจะเป็นความรู้ใหม่ที่มาพลิกมิติความรู้เดิมก็ได้ ข้อเท็จจริงจากการศึกษาวิจัยนี้ไม่ได้เป็นข้อกังขาใด ๆ สำหรับผู้ที่ศึกษาวิทยาศาสตร์ เพราะมีความรู้ใหม่มาหักล้างความรู้เดิมได้ตลอด แต่ทำไมบรรณาธิการวารสารจึงประกาศยกเลิกและถอนบทความนี้ออกจากวารสาร เหตุการณ์แบบนี้ถือเป็นบทลงโทษที่ 'ร้ายแรง' มากสำหรับวงการวิจัย

ภายหลังจากที่งานวิจัยได้รับการตีพิมพ์เผยแพร่ แน่นอนเมื่อเป็นความรู้และสิ่งค้นพบที่แตกต่างจากเดิมจึงเป็นหัวข้อให้กล่าวถึงในสื่อมวลชนทุกแขนง ทั้งในวงการแพทย์และวงการทั่วไป รวมไปถึงอุตสาหกรรมบุหรี่ยาสูบอีกด้วย จนนักข่าวของสำนักข่าวหนึ่งได้มาทบทวนงานวิจัยและพบว่า นักวิจัยหลักของการศึกษานี้ แถลงการณ์เรื่องผลประโยชน์ทับซ้อน ไม่ตรงกับความจริง

ในขณะที่ส่งต้นฉบับเพื่อพิจารณาและเมื่อลงตีพิมพ์ บรรดานักวิจัยได้แถลงการว่า ไม่มีผลประโยชน์ทับซ้อนกับองค์กรใด ๆ แต่เมื่อเรื่องถูกขุดค้นก็ปรากฏว่า

- ผู้วิจัยหลายคนมีตำแหน่งและรับค่าตอบแทนในการเป็นที่ปรึกษากับบริษัทยาสูบนานาชาติ

- ผู้วิจัยหลายคนเคยได้รับเงินทุนสนับสนุนงานวิจัย ผ่านมาทางสนับสนุนทุนห้องทดลองจากองค์กรเพื่อลดอันตรายจากยาสูบ ซึ่งองค์กรนี้จัดขึ้นโดยบริษัทยาสูบอีกเช่นกัน

- ผู้วิจัยบางคน เคยเป็นนักวิจัยและเป็นที่ปรึกษาวิทยาศาสตร์ในบริษัทยาสูบ

ทั้งหมดนี้เกิดขึ้นในขณะที่นักวิจัยทำการศึกษาชิ้นนี้ และรู้ดีว่าใช้ห้องแล็บที่มีการสนับสนุนและทีมผู้วิจัยหลายคนได้รับการสนับสนุนหรือเคยได้รัยการสนับสนุนจากบริษัทยาสูบหลายแห่ง ไม่ใช่แค่แห่งเดียว แต่การแถลงการณ์ว่า 'no conflict of interest' ถือว่าเป็นการแถลงการณ์ที่ไม่ตรงกับความจริงอย่างร้ายแรง ทำให้บรรณาธิการของวารสาร จัดคณะกรรมการขึ้นมาทบทวนและมีมติถอดถอนบทความงานวิจัยชิ้นนี้

ในเหตุผลของคณะกรรมการและบรรณาธิการวารสาร กล่าวโดยสรุปว่า พวกเขาไม่ติดใจและไม่มีข้อกังขาเกี่ยวกับข้อมูล ข้อเท็จจริงที่ได้จากการศึกษาวิจัย แต่เนื่องจากหัวข้องานวิจัยที่ตั้งขึ้น ทำให้ผลงานวิจัยที่ออกมา มีส่วนได้ส่วนเสียโดยตรงกับบริษัทยาสูบทั้งหลาย ที่คณะผู้วิจัยส่วนใหญ่ได้รับผลประโยชน์อยู่ด้วยในขณะทำงานวิจัย ด้วยข้อกังขาเรื่องผลประโยชน์ทับซ้อนนี้ จึงจำเป็นต้องถอดถอนบทความวิจัยออกจากวารสาร

แน่นอนมีวารสารการแพทย์หลายเล่ม นำเสนอและวิเคราะห์เจาะลึกมากมายให้เห็นมุมมองเรื่องการประกาศผลประโยชน์ทับซ้อน ผู้เชี่ยวชาญและบรรดาบรรณาธิการเห็นว่า การมีผลประโยชน์เป็นเรื่องที่พอรับได้ แต่ต้องประกาศอย่างโปร่งใส เป็นจริง เพื่อให้ผู้ที่จะนำงานวิจัยไปใช้ ได้เป็นข้อมูลประกอบความน่าเชื่อถือของงานวิจัย แต่หากบิดเบือนหรือกล่าวถ้อยแถลงอันเป็นเท็จ ถือว่ายอมรับไม่ได้

ผู้วิจัยหลายคนก็ออกมาโต้แย้ง ผ่านคำชี้แจงอย่างเป็นทางการ ผ่านวารสารต่าง ๆ ทั้งก่อนจะพิจารณาถอนบทความและหลังจากทราบผลการถอนบทความ ว่าให้ยกเลิกการถอน เพราะจะได้มีองค์ความรู้ที่ทางผู้วิจัยหลายท่านตั้งใจทำและออกมาเป็นข้อเท็จจริง แต่ก็ไม่สามารถคัดค้านได้สำเร็จ

ผมคัดลอกที่อยู่เว็บไซต์ให้ท่านได้ไปอ่านและติดตามเองต่อได้ ผมไม่ได้กล่าวถึงชื่อบุคคล ชื่อองค์กรนิติบุคคล อันจะก่อให้เกิดความเสื่อมเสียหรือข้อพิพาททางกฎหมาย หากท่านสนใจสามารถไปคลิกอ่านได้ สิ่งที่เขียนนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อบอกว่า

ความโปร่งใส ความจริงใจ ข้อเท็จจริง ทำให้เกิดการพัฒนา ทำให้เกิดองค์ความรู้ ทำให้เกิดความเชื่อถือ มากกว่าการปิดบัง การบิดเบือน หรือความพยายามกลบเกลื่อนข้อบกพร่องของตัวเอง … ใช้คำว่าบกพร่องนะครับ ไม่ได้ถูกผิดหรือดำขาวในเนื้อหา แต่กลับเป็นสีเทา ในการกระทำ

ภาพ : ทีมนักบาสเก็ตบอลชายทีมชาติอเมริกา ในโอลิมปิกที่บาร์เซโลนา ปี 1992 ที่ปีนั้นคณะกรรมการโอลิมปิก อนุญาตให้นักกีฬาบาสเก็ตบอลอาชีพสามารถลงแข่งขันได้ ทำให้อเมริการวบรวมสุดยอดนักกีฬาในลีกอาชีพ NBA มาแข่งขัน ทำให้นักกีฬาชุดนี้ได้ชื่อว่า 'dream team' และคว้าเหรียญทองมาครอบครองสำเร็จ โดยผู้ทำคะแนนสูงสุดคือ ชาร์ลส์ บาร์คลี่ย์

1.BMJ 2021;373:n1303

2.https://www.bmj.com/…/how-harm-reduction-advocates-and-the…/

3.https://www.thelancet.com/…/PIIS2213-2600(21)0036…/fulltext…

4.https://www.gmjournal.co.uk/nicotine-hypothesis-discredited…

5.https://erj.ersjournals.com/content/…/3/2002144.article-info

6.https://retractionwatch.com/…/journal-retracts-paper-sugge…/