การสัมผัสหัวใจ เป็นหนึ่งในการตรวจร่างกายที่ต้องทำเป็นพื้นฐาน

 คุณเคยสัมผัสหัวใจใครบ้างไหม?

การสัมผัสหัวใจ เป็นหนึ่งในการตรวจร่างกายที่ต้องทำเป็นพื้นฐานเวลาตรวจร่างกายระบบหัวใจและหลอดเลือด โดยเฉพาะในห้องสอบ คลำได้หรือไม่ได้มันอีกเรื่อง แต่ท่าต้องได้ ทำครบ

สำหรับผู้ป่วย การตรวจร่างกายระบบหัวใจ คุณหมอจะร้องขอให้คุณถอดเสื้อและเปลือยอก เพื่อดู-คลำ-ฟัง หัวใจไปในครั้งเดียวกัน และคุณหมอจะใช้ผ้าคลุม ปิดส่วนที่ไม่ได้ตรวจครับ

สำหรับผู้ป่วยและผู้ตรวจที่ต่างเพศกัน ต้องมีพยานบุคคลที่สามที่เป็นบุคลากรทางการแพทย์อยู่ด้วยครับ โดยเฉพาะผู้ป่วยหญิงและนายแพทย์ จะต้องมีบุคคลที่สามที่เป็นบุคลากรการแพทย์ผู้หญิงด้วยเสมอ

ในกรณีเพศเดียวกัน ก็แนะนำนะครับ เพราะปัจจุบันเพศสภาพกับเพศกำเนิดต่างกัน ความอ่อนไหวมีมากขึ้นครับ

คุณหมอจะคลำหา point of maximum impulse คือ จุดที่หัวใจเต้นและมากระแทกทรวงอก ปรกติจุดนี้จะอยู่ประมาณเส้นกึ่งกลางอกซ้าย ช่องซี่โครงที่ 5 แถว ๆ หัวนมนั่นแหละครับ โดยใช้ฝ่ามือคลำก่อน เมื่อพบตำแหน่งที่หัวใจกระแทกทรวงอก พื้นที่ประมาณเหรียญห้าบาท เรียกว่า apex หลังจากนั้นก็จะใช้แรงกดของนิ้ว กดตรงตำแหน่งจุดนั้น เพื่อตรวจแรงกระทำที่หัวใจกระแทก กระแทกค้าง กระแทกนาน กระแทกสองครั้ง เช่น apex ที่คลำไม่ชัดเจน เต้นเปลี่ยนที่ไปมา จะพบใน ผนังหัวใจขยายขนาดและบีบตัวน้อย

หากตำแหน่งเคลื่อนไป ก็อาจจะเกิดจากขนาดหัวใจผิดปกติ หรือมีความผิดปกติของทรวงอก ขนาดของพื้นที่สัมผัสมากกว่าเหรียญห้า ลักษณะการกระแทก หรือหัวใจดันฝ่ามือขึ้นมาตอนกดลงไป (heaving) ก็บอกลักษณะของหัวใจที่เปลี่ยนจากโรค และช่วยวินิจฉัยได้

หลายครั้งที่เราสามารถวินิจฉัย dextrocardia ได้เพียงใช้มือสัมผัสทรวงอกเท่านั้น

คุณหมอยังจะใช้ฝ่ามือ คลำและออกแรงกดบริเวณกระดูกสันอก เพื่อตรวจเพิ่มเติมโดยเฉพาะความผิดปกติของหัวใจห้องขวาล่าง เช่น โรคความดันโลหิตในปอดสูง ส่งแรงดันย้อนกลับมาที่หัวใจห้องขวา

และคลำทั่ว ๆ ไปแถวกระดูกสันอก เพื่อตรวจสอบแรงกระแทกที่ส่งผ่านจากลิ้นหัวใจมาที่ทรวงอก ที่ปกติจะคลำไม่ได้ เมื่อไรคลำได้ จะผิดปกติแน่ เช่นแรงปิดกระแทกของลิ้นหัวใจพัลโมนิก ในโรคความดันโลหิตในปอดสูง

ในผู้ป่วยบางรายที่ผนังทรวงอกหนา ไม่ว่าจะนักกล้าม หรือนักกิน คุณหมอจะให้นอนตะแคงซ้ายเพื่อให้หัวใจเข้าใกล้ผนังทรวงอกจะได้คลำง่ายขึ้น

สำหรับสุภาพสตรีที่มีเนื้อนมมาก หรือ สุภาพสตรีที่นมไม่ตึง อาจจะต้องช้อนเต้านมขึ้น เพื่อให้มือได้สัมผัสกับผนังทรวงใกล้ชิดมากขึ้น คุณหมอจะขอโทษคุณก่อนและขออนุญาตก่อนครับ

เรายังคลำหัวใจไม่เสร็จนะครับ การคลำต่อไปคือการรับรู้การสั่นสะเทือนของใจ โดยใช้ฝ่ามือบริเวณโคนนิ้วทั้งสี่ กดรับความรู้สึกสั่นของทรวงอก หมายถึง การไหลหมุนวนของเลือดแบบ turbulent เช่น ลิ้นหัวใจตีบหรือรั่ว หรือมีรูเชื่อมต่อหัวใจสองฝั่ง เลือดก็เลยไหลอย่างเร็ว เพราะความดันหัวใจฝั่งซ้ายและขวาต่างกันมาก จนเกิดการสั่นสะเทือนมาถึงผนังทรวงอก

และถ้าเราใช้หูฟังเสียงการสั่นนั้น มันจะดังมาก หากจัดระดับความดังของเสียงฟู่หัวใจ (murmur)เมื่อคลำได้สั่น ความดังของเสียงจะจัดระดับที่ตั้งแต่ระดับ 4 ขึ้นไป (มีหกระดับ)

การตรวจร่างกายระบบหัวใจและหลอดเลือดมีความสำคัญมาก ไม่ว่าเทคโนโลยีการตรวจจะล้ำสมัยแค่ไหน การสัมผัสหัวใจของคนไข้ ไม่ว่าในมิติใด ยังล้ำค่าและหาสิ่งใดมาทดแทนไม่ได้เลย

คุณล่ะ เคยสัมผัสหัวใจใครบ้างหรือยัง