ยาปฏิชีวนะ สำหรับหญิงตั้งครรภ์

 ยาปฏิชีวนะ สำหรับหญิงตั้งครรภ์

สุภาพสตรีที่เข้าสู่ช่วงการตั้งครรภ์จะมีการเปลี่ยนแปลงในเชิงสรีรวิทยามากมายทำให้การใช้ยาฆ่าเชื้อจะต้องมีการทบทวนเรื่องการออกฤทธิ์ การกระจายของยาในตัว การกำจัดยา อาการคลื่นไส้อาเจียนจากการแพ้ท้อง ผลของการรักษาที่อาจจะต่างจากภาวะปรกติ และที่สำคัญคือต้องคำนึงถึงความปลอดภัยต่อทารกในครรภ์ด้วยนะครับ วันนี้เราจะมาพิจารณาถึงความปลอดภัยของทารกในครรภ์เป็นหลัก

ยาที่แนะนำงดใช้ในหญิงตั้งครรภ์ (หากไม่มีทางเลือกอย่างที่สุดจึงจะคุยกันถึงผลดีผลเสียก่อนเลือกใช้)

1. ยาฆ่าเชื้อแบคทีเรีย

1.1 ยา chloramphenical ยาฆ่าเชื้อยุคโบราณ ปัจจุบันมีที่ใช้น้อยแล้วเพราะผลข้างเคียงมาก และยิ่งกับคนท้องจะมีผลต่อทารกที่ชัดเจน
(Gray Baby Syndrome : https://en.wikipedia.org/wiki/Gray_baby_syndrome)

1.2 ยา tetracycline, doxycycline สองตัวนี้ยังใช้มากในบ้านเรา และอย่าลืมว่านี่คือยาที่ใช้รักษาสิวด้วย สาว ๆ ที่ตั้งครรภ์หรือวางแผนจะตั้งครรภ์ควรหยุดยานี้นะครับ ปัญหาที่พบกับเด็กคือสีของฟันที่อาจผิดปกติ และการเจริญเติบโตของกระดูกที่บกพร่อง

1.3 ยา aminoglycosides อันนี้เป็นยาฉีดล้วนครับ ส่วนมากคุณหมอคุณเภสัชจะช่วยเราดูแลอยู่แล้ว แต่ที่เราต้องระวังก็ปัญหาเดิมคือ หากตั้งครรภ์หรือวางแผนจะตั้งครรภ์ต้องระวัง
ยาที่มีข้อมูลอันตรายต่อทารกมากสุดคือยา streptomycin ที่ใช้รักษาวัณโรค อาจทำให้เด็กหูหนวกได้ ส่วนยาที่ดูจะปลอดภัยมากที่สุดในกลุ่ม แต่ไม่ได้หมายความว่า "ปลอดภัย" นะครับ คือ gentamicin ที่เป็นที่นิยมใช้ในสุภาพสตรีที่มีการติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ

1.4 ยา fluoroquinolones ยาที่ลงท้ายด้วย -floxacin สำหรับยาตัวนี้นั้น ข้อมูลอันตรายต่อทารกจะมาจากสัตว์ทดลองนะครับ ข้อมูลในคนยังไม่ชัดเจนนัก แต่ก็ควรหลีกเลี่ยงหากไม่จำเป็น โดยเฉพาะกับยา ofloxacin และ levofloxacin
หากจำเป็นต้องใช้จะต้องคุยปรึกษากันดี ๆ และอาจเลือกใช้ norfloxacin หรือ ciprofloxacin ยากลุ่มนี้มียากินและนิยมใช้มากในการรักษาการติดเชื้อทางเดินปัสสาวะหรือการติดเชื้อทางเดินอาหาร

2. ยารักษาเชื้อไวรัสตับอักเสบซีตัวนี้ห้ามใช้ครับ Ribavirin ตัวนี้ยังพอมีใช้บ้างในปัจจุบันครับ แม้ว่าเราเปลี่ยนกลุ่มยารักษาไวรัสตับอักเสบซีไปหมดแล้ว ส่วนยารักษาไข้หวัดใหญ่ oseltamivir สามารถให้ได้นะครับหากคิดว่าประโยชน์มากกว่าโทษ ซึ่งแน่นอนเพราะไข้หวัดใหญ่ในคนท้องจะอันตรายมากครับ

3.ยารักษาเชื้อรา แนะนำให้เลี่ยงยา fluconazole เพราะมีข้อมูลความผิดปกติของทารกในคน ส่วนยาที่แนะนำให้เลี่ยงอีกตัวคือ voriconazole จะมีข้อมูลจากสัตว์ทดลองครับ

4. ยาต้านมาเลเรีย primaquine เพราะยาตัวนี้อาจไปกระตุ้นให้เกิดเม็ดเลือดแดงแตกได้ *หากทารกนั้นมีภาวะพร่องเอ็นไซม์ G-6-PD*

สำหรับยากลุ่มที่เราใช้มากที่สุดคือ beta lactam ยากลุ่มเพนิซิลิน ยากลุ่มเซฟาโลสปอรินส์ จะมีความปลอดภัยสูงครับ

ขอขอบคุณที่มาจากบทความเรื่อง การเลือกใช้ยาต้านจุลชีพในหญิงตั้งครรภ์ โดย อ.ภาคภูมิ พุ่มพวง ในหนังสือ short course of infectious disease 2018 ของสมาคมโรคติดเชื้อแห่งประเทศไทย