พยาธิที่ถูกละเลย

พยาธิที่ถูกละเลย อ่านจาก update in infectious diseases 2019 ของสมาคมโรคติดเชื้อ โดย อ.ศิริลักษณ์ อนันต์ณัฐศิริ จากคณะแพทย์ มข. นำมาเล่าสู่กันฟังครับ

🐷🐷🐷พยาธิตืดหมู ยังเป็นพยาธิที่ซ่อนเร้นของจริง เกือบทั้งหมดไม่มีอาการครับ คนเราได้พยาธิจากการกินตัวอ่อนที่ฝังตัวในเนื้อหมู ถ้าโชคดีจะเห็นคล้ายเม็ดสาคู อีกทางคือกินไข่พยาธิที่ปนเปื้อนในสิ่งแวดล้อม ปนมากับผักสด น้ำไม่สะอาด หรือเราไม่ได้ล้างมือ เพราะพยาธิออกจากตัวหมูและคนทางอุจจาระมาปนเปื้อนในสิ่งแวดล้อม

พยาธิอาจโตอยู่ในลำไส้ โตมาก ๆ หรือปริมาณมาก ๆ ก็อุดตันได้ แต่ที่อันตรายที่อาจไชผ่านลำไส้ไปเกิดโรคที่ต่าง ๆ เช่นที่ปอด ไปฝังตัวที่กล้ามเนื้อจุดต่าง ๆ หรือไปฝังตัวในสมองที่เรียกว่า neurocyticercosis เป็นสาเหตุอันหนึ่งของลมชัก เราสามารถตรวจพบการติดเชื้อได้จากการตรวจไข่พยาธิในอุจจาระหรือตัวพยาธิจากเนื้อเยื่อในร่างกาย

การป้องกันที่ดีคือทำสุก ล้างสะอาด ล้างมือ ถ่ายลงส้วม ส่วนการรักษาพยาธิในลำไส้ใช้ยา praziquantel หรือยา niclosamide แต่ในกล้ามเนื้อในสมองจะใช้ยา albendazole คู่กับยาต้นการอักเสบสเตียรอยด์ รวมทั้งยากันชักหากมีอาการชัก (จะกำจัดเมื่อมันยังไม่ตาย ยังไม่มีหินปูนมาเกาะ)

🌱🌱🌱 พยาธิใบไม้ เหมือนกันกับพยาธิตืดหมู ติดต่อจากการกินสัตว์น้ำไม่สุก โดยเฉพาะปลาน้ำจืดไม่สุกสำหรับพยาธิใบไม้ตับ ตัวสำคัญที่ทำให้เกิดมะเร็งท่อน้ำดี และปูน้ำจืดไม่สุกสำหรับพยาธิใบไม้ปอด ควรกินส้มตำปูที่ใช้ปูสุกแล้ว การติดต่อบางส่วนมาจากพืชน้ำจืดที่ล้างไม่สะอาด การล้างอาหาร ล้างมือ กินสุก กินร้อน สำคัญมาก

ส่วนมากก็ไม่มีอาการอีกแล้ว หากพยาธิมากพออาจเกิดการอุดตันทางเดินน้ำดี ตัวเหลืองได้ หรืออาจลุกลามไปเป็นมะเร็งท่อน้ำดีได้ ส่วนพยาธิใบไม้ปอดก็จะมีอาการปอดอักเสบ ไอเป็นเลือด มีน้ำในเยื่อหุ้มปอดได้ การตรวจพบคือพบไข่หรือตัวในอุจจาระ จากเสมหะ หรือจากสิ่งส่งตรวจในจุดเกิดโรค ส่วนการรักษาพยาธิใบไม้ในตับและปอดใช้ยา praziquantel เป็นเวลาสามวัน อัตราการหายเกือบ ๆ 100% (สำหรับพยาธิ Fasciola ให้ใช้ยา triclabendazole)

การป้องกันที่ดีมากคือ การปรุงสุก ละเลิกความเชื่อเดิมที่ว่าใส่น้ำส้มสายชูหรือบีบมะนาวจะฆ่าเชื้อได้ ปูและสัตว์กระดองน้ำจืดต้องปรุงสุก พืชผักให้ล้างให้สะอาดครับ

⚓⚓⚓ พยาธิปากขอ ต่างจากสองชนิดแรกอยู่สักหน่อยคือไม่ได้ติดต่อทางการกิน แต่พยาธิปากขอจะไชผ่านผิวหนังได้ ผิวหนังที่ถูกชอนไชเข้ามากสุดคือ เนื้อเยื่ออ่อน ๆ ระหว่างนิ้วเท้านั่นเอง เพราะเมื่อเชื้อออกจากไข่ที่ปนมากับอุจจาระจะอยู่ในสิ่งแวดล้อม รอคนเดินเท้าเปล่ามาถึงและชอนไชเข้าร่างกาย บางคนอาจเห็นรอยชอนไชได้ด้วย

พยาธิจะชอนไชผ่านเข้าสู่กระแสเลือดไปที่จุดที่ชอบที่สุดและก่อโรคในคนมากที่สุดคือ ลำไส้เล็ก การก่อโรคที่สำคัญคือใช้ปากตะขอของมันเกาะผนังลำไส้และดูดเลือดของเรา จึงเป็นสาเหตุสำคัญของการสูญเสียเลือดทางเดินอาหาร ทำให้เกิดโรคโลหิตจากจากการขาดธาตุเหล็ก ปัญหาสำคัญของประเทศกำลังพัฒนา มีส่วนน้อยที่จะแพร่พันธุ์มากจนอุดตันลำไส้

เราสามารถตรวจพบไข่พยาธิในอุจจาระได้ ส่วนการรักษาจะง่ายกว่า เพราะเป็นพยาธิตัวกลมตายง่าย ใช้ยา albendazole หรือ mebendazole ครั้งเดียว สำหรับการป้องกันต้องสวมใส่รองเท้า ล้างมือให้สะอาด ลดการปนเปื้อน ล้างผักผลไม้ให้สะอาด

สุขอนามัยที่ดีจะช่วยลดปัญหาเหล่านี้ได้มากครับ

"ปัญหาที่ซ่อนเร้น แค่มองไม่เห็นไม่ใช่ไม่มี"