ลมพิษ ตอนที่หนึ่ง

ลมพิษ ตอนที่หนึ่ง

ลมพิษ เป็นปฏิกิริยาภูมิแพ้ ปฏิกิริยาของร่างกายต่อสิ่งกระตุ้น เมื่อมีสิ่งกระตุ้นที่คนคนนั้นแพ้ ร่างกายก็จะเกิดปฏิกิริยาผ่านฮอร์โมนและสารเคมีมากมาย ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทั่วร่างกาย ที่เห็นที่ผิวหนังเป็นเพียงส่วนหนึ่ง เพียงแต่มันเด่นชัด

การตอบสนองนั้นผ่านหลายกลไกแต่ส่วนใหญ่ผ่านกลไกทางภูมิคุ้มกัน IgE กระตุ้นเซลอักเสบที่ชื่อว่า mast cell ให้หลั่งสารที่ชื่อว่า ฮีสตามีน สามชื่อแปลกๆนี้คือกลไกหลักที่ทำให้เกิดอาการ สารฮิสตามีน สามารถเกิดปฏิกิริยาได้หลายอย่าง เช่นคัน จมูกและคอบวม ปวดท้อง คลื่นไส้อาเจียน บางทีก็มีไข้
เรามาสนใจเรื่องของลมพิษ..คือสารฮิสตามีน ทำให้หลอดเลือดขยาย สารน้ำและเซลอักเสบอื่นๆก็ไหลออกมาอยู่ที่เนื้อเยื่อ ก็บวม คัน แดง ร้อน ถ้าอยู่ที่ชั้นผิวหนังกำพร้าก็จะมีขอบเขตชัดเจน นูนเป็นรอยชัด ภาษาทางการแพทย์เรียกลักษณะแบบนี้ว่า wheal และตั้งชื่ออาการนี้ว่า "ลมพิษ" (urticaria) แต่ถ้าอยู่ชั้นลึก ก็จะบวมๆแดงๆแต่ขอบเขตไม่ชัดเจนเท่า เรียกว่า angioedema (แองจิโอ..หลอดเลือด อีดีมา..บวม)

เกิดจากการกระตุ้น ทั้งทางเคมีจากการกินเช่นอาหาร ยา ทั้งสารเคมีสัมผัสเช่นเกสรดอกไม้ การกระตุ้นทางกายภาพเช่นการกดทับ อย่างเช่นสะพายกระเป๋า การกระตุ้นทางฟิสิกส์ เช่น ความร้อน ความเย็น หรือแสงแดด
การวินิจฉัยก็จะชัดเจนดี ถูกกระตุ้น ผื่นขึ้นภายใน 12-24 ชั่วโมง ผื่นเก่าเริ่มยุบ ผื่นใหม่ก็ขึ้น คันๆ ผื่นมีหลายๆระยะ ขึ้นๆลงๆ จนกว่าจะหลีกหนีสิ่งกระตุ้นได้ ผื่นก็จะยุบลง ไม่จำเป็นจะต้องเกิดผื่นบริเวณที่สัมผัสนะครับ ผื่นเกิดได้ทั้งตัว
ถ้าเป็นลมพิษจากสาเหตุอื่นๆนอกจากการกระตุ้น เช่นหลอดเลือดอักเสบ หรือ พันธุกรรม c1INH ก็จะมีผื่นที่ยาวนาน ไม่สัมพันธ์กับสิ่งกระตุ้น

เกือบทั้งหมดไม่ต้องเจาะเลือด ไม่ต้องตรวจเพิ่มเติมนะครับ ประวัติตรวจร่างกายก็วินิจฉัยได้แล้ว มีเฉพาะบางกรณีที่ต้องตรวจ เช่นมีโรคแพ้ภูมิตัวเองอื่นๆ ผื่นยาวนานไม่หาย ในการตรวจระบบคอมพลีเม้นต์ของร่างกาย
และการรักษาที่ดีที่สุดไม่ใช่การใช้ยา แต่คือการนำสิ่งกระตุ้นออกไป หากเป็นแค่ผื่นผิวหนังอย่างเดียวก็ไม่เป็นไรครับ แต่ว่ามันเห็นชัดและน่ากลัวเราจึงตกใจ อันตรายจริงๆที่เกิดคือ มีอาการบวมบริเวณใบหน้า ปาก ลำคอ จนอุดกั้นทางเดินหายใจครับ พวกนี้เกิดเร็วมาก

ถ้าอาการคันนั้นรบกวนก็เลือกใช้ยาลดอาการแพ้ที่เรียกว่า แอนตี้ฮิสตามีน จำได้ไหมว่าสารฮิสตามีนเป็นสารหลักที่ก่อโรค การรักษาก็คือไปทำให้ฮีสตามีนไม่สามารถทำงานได้ ไป "แอนตี้" ฮิสตามีน เช่นยากินคลอร์เฟนิรามีน หรือจะใช้พวกที่ไม่ง่วงซึมเช่น ลอราตาดีน (loratadine) หรือ เฟกโซเฟนาดีน (fexophenadine) ก็ได้ อาการมักจะหายใน 3-5 วันครับ

ไม่แนะนำใช้สารสเตียรอยด์ทั้งกิน ทั้งฉีด ทั้งทา นะครับ ประโยชน์น้อย ยกเว้นกรณีจำเป็นเช่นให้ยาอะไรก็ไม่ดีและลุกลาม หรือเกิดจากโรคแพ้ภูมิตัวเอง หลอดเลือดอักเสบต่างๆร่วมด้วย

ตอนต่อไปเรามาดูลมพิษอีกแบบนะครับ