รู้จักปี่สก็อตไหมครับ
ปี่สก็อต เป็นปี่ที่มีถุงลมคอยควบคุมแรงลมให้สม่ำเสมอ ทำให้นักดนตรีสามารถเป่าลมได้อย่างยาวๆ เสียงไม่ขาดไม่ตก ปี่สก็อตมีมานานมากแล้วครับ ในอดีตถุงลมของปี่สก็อต ทำมาจากหนังสัตว์ท้องถิ่น เมื่อเวลาผ่านไปปัจจุบันใช้ผ้า GoreTex ผ้าที่เกิดจากกระบวนการทางเคมีคล้ายๆ สารเทฟลอน กันน้ำ มีรูระบายอากาศ คงทน ทำให้ไม่ต้องเปลี่ยนหรือถอดออกมาทำความสะอาดบ่อยๆ และในปี 2014 มีรายงานนักดนตรีชาวอังกฤษคนหนึ่งป่วยเป็นโรคปอดอักเสบจากภูมิคุ้มกันไวเกิน hypersensitivity pneumonitis จากการกระตุ้นของเชื้อราที่สะสมอยู่ในถุงปี่สก็อต ลงรายงานในวารสาร THORAX 22 สค. ที่ผ่านมา
Hypersensitivity pneumonitis ขอเรียกสั้นๆว่า HP คือการอักเสบของเนื้อปอดในส่วนที่ไม่ใช่ถุงลมหลอดลม ส่วนมากโรคของปอดจะเป็นที่ถุงลมหลอดลมครับ อย่างโรคนี้ถ้าไปเกิดที่ถุงลมหลอดลมก็คือหอบหืดครับ แต่ถ้าเป็นที่เนื้อเยื่อส่วนนี้ก็คือ HP ครับ
สมมติฐานของโรคเกิดจากมีสารกระตุ้นใดๆแล้วชักพาให้เกิดปฏิกิริยาที่มากเกินไป ที่จุดอื่นๆที่ไม่ใช่จุดสัมผัสสารกระตุ้น อย่างโรคนี้ก็จะเกิดเซลอักเสบตอบสนองต่อการกระตุ้นที่เนื้อปอด สะสมเรื่อยๆตราบใดที่ยังสัมผัสสารกระตุ้นนั้นๆอยู่ อักเสบไปเรื่อยๆ นานวันเข้าก็เรื้อรัง เป็นพังผืด เกิดปอดขยายไม่ออก หายใจแล้วมันแน่น-อก สุดท้ายก็หอบเหนื่อย ขาดออกซิเจนเรื้อรัง โดยที่ตัวถุงลมหลอดลมหลอดเลือดตอนแรกๆก็จะยังดี แต่พอการอักเสบมากขึ้น ก็โดนไปด้วยครับ สุดท้ายก็ปอดพัง
สารที่มากระตุ้น ก็หลากหลายมากครับ ที่สำคัญคือต้องสัมผัสมานานๆ ที่พบก็เช่น เกษตรกรกับฝุ่นข้าว ช่างไม้กับฝุ่นไม้ ช่างสีที่ต้องขูดสีเก่าจากผนัง โรงงานทำกากน้ำตาล โรงงานคั่วบดกาแฟ ฟาร์มเห็ด ซึ่งสิ่งกระตุ้นก็เป็นตัวสารนั้นๆ หรือเชื้อราที่อยู่กับสารนั้นๆในรูปของสปอร์ เช่น Aspergillus, Actinomycoses, Hypsizygus เข้าทางเดินหายใจไปเรื่อยๆ ก็กระตุ้นการเกิดโรคได้ครับ คำแนะนำคือ ให้ป้องกันทางเดินหายใจเวลาทำงานครับ ครั้นจะหลีกเลี่ยงไปเลยบางครั้งก็เป็นไปไม่ได้ครับ
อาการที่เกิดก็ไม่เฉพาะเจาะจง มีไข้ต่ำๆ ไอ เหนื่อย พอไข้ลดก็ไอเหนื่อยเรื้อรัง นานๆเข้าก็เหนื่อยหอบ การวินิจฉัยจึงต้องอาศัยประวัติการสัมผัสโรค การถ่ายภาพรังสีเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ (high resolution CT chest) และการวัดสมรรถภาพปอดครับ รายละเอียดว่าเป็นอย่างไรสำหรับคุณหมอ อ่านได้จาก Harrison หรือจะกดดูจาก emedicine, UpToDate ก็ได้ครับจะมีลักษณะเฉพาะของ HRCT สำหรับโรคนี้ครับ (centrilobular micronodules) ผมอำนวยความสะดวกทำลิงค์มาให้ ฟรีเช่นเคยครับ
https://www.nhlbi.nih.gov/health/health-topics/topics/hp
http://erj.ersjournals.com/content/18/32_suppl/81s
http://radiopaedia.org/articles/hypersensitivity-pneumonitis
สำหรับการรักษานั้นต้องเลี่ยงสิ่งกระตุ้น และถ้ารักษาโดนเลี่ยงสิ่งกระตุ้นและ ให้ยาสเตียรอยด์ตั้งแต่แรกก่อนจะเป็นพังผืด ก็จะหายได้ครับ และถ้าเป็นนานแล้วก็จะหายยากขึ้นเรื่อยๆครับ โรคอาจจะกำเริบเป็นพักๆอีกต่างหากครับ
ผู้ป่วยรายนี้วินิจฉัยได้เพราะเขาเป็นนักดนตรีปี่สก็อตมายาวนาน ตอนที่เขาไปพักร้อนที่ออสเตรเลีย เขาไม่ได้เอาปี่สก็อตไปด้วย อาการเขาดีขึ้นพอกลับมาอังกฤษก็กลับมาเล่นดนตรีอีก โรคก็กลับมาเป็นอีก สุดท้าย เนื่องจากเขาเป็นโรคมายาวนานสุดท้ายก็เกิดปอดล้มเหลวและเสียชีวิตครับ ผ่าศพดูก็พบลักษณะปอดเป็นพังผืดอย่างที่กล่าวข้างต้นครับ ถือเป็นรายงานรายแรกที่พบในปี่สก็อตครับ และก็ให้คำแนะนำว่านักดนตรีควรทำความสะอาดเครื่องลมเป็นประจำโดนเฉพาะ ปี่สก็อตและแซกโซโฟน แม้แต่ในวิกิพีเดียก็แนะนำระวังการติดเชื้อราในปี่สก็อตนี้ด้วยครับ
อย่าลืม ฟังเสียงปี่สก็อตนะครับ เพราะดีจัง..
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น