อาเจียนเป็นเลือด !!!!
หนึ่งในภาวะฉุกเฉินทางอายุรศาสตร์ที่พบบ่อยที่สุด คือ เลือดออกจากทางเดินอาหารส่วนบน จริงๆแล้ว ไม่ได้ตั้งใจเขียนเพื่อให้ท่านวินิจฉัยและรักษานะครับ แต่อยากจะมาเล่าให้ฟังในมุมมองของอายุรแพทย์ว่า ถ้าท่านอาเจียนเป็นเลือดมา เราคิดและทำอะไร
อย่างแรก ช่วยชีวิตก่อนครับ เลือดออกก็ยังเป็นเลือดออก เราจะดูล่ะครับว่า สัญญาณชีพยังดีไหม เลือดออกมากจนช็อกหรือไม่ ก็ต้องรีบให้สารน้ำทดแทน จองเลือดมาให้ และดูว่าเลือดที่ออกมานั้น สำลักลงปอดหรือเปล่า อันนี้อันตรายมากนะครับ ยิ่งถ้าคนไข้ไม่รู้สึกตัวก็จะยิ่งอันตราย โอกาสสำลักสูงมาก ข้อนี้ เราจะใส่ท่อช่วยหายใจเพื่อปกป้องทางเดินหายใจครับ การช่วยชีวิตในตอนแรกถือว่าสำคัญที่สุดครับ
เอาล่ะ--ปลอดภัยแล้ว ต่อมาก็จะมาดูว่าเลือดที่ออกนั้น มาจากทางเดินอาหารส่วนใด ซึ่งตั้งแต่หลอดอาหาร กระเพาะ ลำไส้เล็กส่วนต้น บางทีเป็นเลือดกำเดาแล้วกลืนลงไปก็มี บางทีก็แผลที่ฟัน หรือบางคนไอเป็นเลือด ขั้นตอนนี้เราก็จะตรวจร่างกายเร็วๆนะครับ ดูปาก ดูจมูก ใส่สายล้างกระเพาะไปดูว่าเลือดออกจริงไหม มากไหม ถ้าใส่ลงไปเป็นเลือดสดๆ ล้างน้ำเกลือแล้วก็ยังออกปุ๊ดๆๆ แสดงว่าออกมาก อันตราย ต่อมาก็ตรวจสีอุจจาระ
โดยทั่วไปเลือดที่ออกมา ถูกกรดในกระเพาะจะกลายเป็นสีดำ เหนียว คล้ายยางมะตอย แล้วผ่านลงลำไส้ให้เราตรวจได้ ก็ต้องใช้เวลาพอควร ถ้าอาเจียนก็เป็นเลือด อุจจาระก็แดงมาก อันนี้แสดงว่าเลือดออกมากๆ จนบางส่วนไม่โดนกรด ไหลพรวดมาที่ลำไส้เลย
ตรวจร่างกายคร่าวๆ มีเลือดออกที่อื่นไหม บางท่านกินยากันเลือดแข็ง เลือดออกที่อื่นๆพร้อมๆกันอาจต้องสงสัยยากันเลือดแข็งมันเกินขนาด มีตับโต ท้องโต มีกลิ่นเหล้าหรือเปล่า ที่พอบ่งชี้สาเหตุของเลือดออกได้ ช่วงที่ตรวจร่างกายนี้ ก็ได้เจาะเลือดส่งตรวจไปแล้วนะครับ
ตอนนี้หมอเมดก็จะพอบอกได้แล้วล่ะ ว่าเลือดออกจากที่ใด ปริมาณมากไหม และสาเหตุเบื้องต้นจากอะไร ที่ผมใช้คำว่า คร่าวๆ โดยเร็ว เพื่อให้เห็นภาพว่า การตรวจและรักษาต้องรีบนะ ทำแข่งเวลา ทุกนาที ชี้เป็นชี้ตายคนไข้ได้ หลังจากนั้นก็จะเริ่มรักษาเบื้องต้น ถ้าคิดว่าเลือดออกจากแผลในกระเพาะ หรือจากกระเพาะอาหารและลำไส้อักเสบ ก็จะให้ยาลดกรดในขนาดสูงแบบหยดเข้าหลอดเลือดดำ โดยทั่วไปเลือดออกแบบนี้ มันมักจะหยุดเองครับ (75%) การใช้ยานั้น วัตถุประสงค์เพื่อลดโอกาสเลือดออกซ้ำ และ ลดการทำหัตถการขณะส่องกล้อง
ส่วนอีกประการที่พบน้อยกว่าคือ เส้นเลือดดำที่หลอดอาหารมันโป่งออกแตกออก (esophageal varices) ก็จะพบในผู้ป่วยตับแข็ง เนื่องจากเลือดดำจากร่างกาย ต้องพาเลือดผ่านตับก่อนเข้าหัวใจ เมื่อตับมันผ่านยาก มันเลยหาทางอื่นๆเช่นทางหลอดอาหาร ก็จะเห็นเส้นเลือดบริเวณนั้นๆโป่งออก บ่อยๆเข้าก็แตกออกครับ พวกนี้หยุดยากครับ ต้องใช้ยากลุ่ม somatostatin และต้องใช้ท่อยาวๆ มีลูกโป่งเป่าให้พอง ไปกดเส้นเลือด โดยใส่ทางปากเข้าไปแล้วใส่น้ำใส่ลมเข้าไปให้พอง เพื่อหยุดเลือด หรือถ้าส่องกล้องได้ทันทีก็เอาไปส่องกล้องเลย
สุดท้ายคือ หยุดเลือด อย่างที่บอกครับโดยมากเลือดมันหยุดเอง เราส่องกล้องเพื่อหาสาเหตุการเกิดเลือดออกมากกว่าจะส่องเพื่อรักษาครับ ยกเว้นเลือดออกไม่หยุด จึงทำการจี้ไฟฟ้าผ่านกล้อง หรือใช้ยาหดหลอดเลือดฉีดเข้าจุดเลือดออก ในรายหลอดเลือดโป่งพอง เราก็จะมัดหลอดเลือดผ่านการส่องกล้อง (varices ligation)
การรักษาโดยการส่องกล้องไปดู และทำนู่นนี่เมือเลือดไม่หยุด เราจะส่งผู้ป่วยไปทำเมื่ออาการสัญญาณชีพดีแล้ว ถ้าแก้ไขเท่าไร สัญญาณชีพก็ไม่ค่อยดี ก็คงต้องผ่าตัดหยุดเลือดด่วนครับ
ถ้าพบมีแผลหรือการติดเชื้อ H.pylori ก็จะใช้ยาลดกรดร่วมกับการฆ่าเชื้อ H.pylori ถ้าเป็นมะเร็งก็ตัดเนื้อแล้วรอผล ถ้าเป็นหลอดเลือดโป่งก็จะมัดให้ฝ่อ หรือฉีดยาให้ฝ่อ ส่วนการรักษาโรคร่วมอื่นๆก็ตามที่เป็นครับ เช่นตับแข็ง , ใช้สาร NSAIDs
สั้นๆสรุปๆ ครับ ว่าเราจะทำอะไรให้ท่านเพื่อจะได้เข้าใจ ไม่กลัวครับ
อ้างอิง และสรุปจาก : อ.นนทลี เผ่าสวัสดิ์;UGIB; clinical practice in gastroenterology; ศิริราช
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น